De 25 meest opgezochte beleggingsfondsen en ETFs op morningstar.nl geven een aardig beeld van de beleggingstrends van 2014. Bij de actief beheerde beleggingsfondsen voeren mixfondsen en wereldwijde aandelenfondsen de boventoon. Dividendfondsen stonden afgelopen jaar ook op de radar van beleggers (zie slideshow hierboven). Bij ETFs wordt de top 25 eveneens gedomineerd door wereldwijde aandelenfondsen, maar valt ook de aanwezigheid van Amerikaanse aandelenfondsen op (zie tabel onderaan dit artikel). Onder de actieve fondsen in het overzicht bevindt zich geen fonds in Amerikaanse aandelen, kennelijk geven de beleggers voor deze categorie de voorkeur aan een ETF.
Ik vertaal de ‘top 25 meest geraadpleegde beleggingsfondsen en ETFs’ als de ‘meest populaire beleggingsfondsen en ETFs’. Dat bekt lekker, maar ik realiseer me dat het niet helemaal hetzelfde is. Voor de meeste fondsen gaat de vergelijking wel op, die boeken mooie rendement en/of zijn een zogenaamde medaillist (een Morningstar Analyst Rating ‘Bronze’, ‘Silver’ of ‘Gold’). Prestaties en kwaliteit zorgen er voor dat ze veel belangstelling van beleggers krijgen.
Maar een fonds als BNP Paribas Obam staat ondanks zijn Morningstar Analyst Rating ‘Neutral’ en Morningstar Rating van een schamele 1 ster op een tiende plek in het jaaroverzicht. Wat is hier aan de hand? Dat Obam zo hoog staat komt minder door zijn resultaat – afgelopen jaar presteerde Obam weer eens bovengemiddeld in vergelijking met concurrerende fondsen, maar bleef het nog achter bij de index – en meer omdat het onder Nederlandse beleggers een bekend fonds en met een beheerd vermogen van EUR 1 miljard ook een groot fonds is.
Soms geven andere omstandigheden de populariteit van een fonds een zetje in rug. Zo staat BlackRock met 3 mixfondsen in de top 25. Het gegeven dat deze fondsen bij Rabobank op het schap liggen draagt hier ongetwijfeld aan bij. Sinds Rabobank de actieve fondsen van Robeco verruilde voor passieve alternatieven van BlackRock zijn deze nieuwe ‘huisfondsen’ aan een gestage opmars bezig in de statistieken van deze website.
Met de Profielfondsen van ABN Amro staan er nog enkele huisfondsen van de grote banken in de lijst. Uiteraard adviseren banken hun eigen fondsen, want daaraan verdienen ze het meest. Beleggers moeten dan ook alert zijn, want er is meer in beleggersland. Huisfondsen zijn niet per definitie de beste beleggingsfondsen. Uiteindelijk zal het vaak een combinatie van factoren zijn die maakt dat een beleggingsfonds opduikt in de top 25. ING Dynamic Mix Fund III presteert goed, het fonds won in 2014 een Morningstar Award en ING IM adverteert zich een slag in de rondte met zijn Fit Vermogen-platform waarop dit mixfonds verkrijgbaar is. Hoeveel aandacht kan een fonds nog krijgen?
(Klik op tabel voor vergroting)
Winnende en verliezende beleggingscategorieën
Ofschoon het jaar nog niet helemaal voorbij is, tekent zich toch al duidelijk af welke beleggingscategorieën in 2014 tot de winnaars behoorden (zie bovenstaande tabel). Hoge rendementen waren vooral in Azië te vinden. Indiase, Turkse, Thaise en Indonesische aandelen staan tot en met november op een winst van respectievelijk 56,4 procent, 39,0 procent, 36,9 procent en 36,9 procent. Als wordt gekeken naar minder exotische en meer gangbare beleggingscategorieën dan blijkt dat Amerikaanse aandelen het hoogste rendement boekten, gevolgd door wereldwijde aandelen, Chinese aandelen en aandelen uit opkomende markten en frontier markets. Europese en Japanse aandelen blijven achter (zie onderstaande tabel).
Bij obligaties is het beeld divers. Wereldwijde staats- en bedrijfsobligaties en wereldwijde high yield obligaties presteren goed met als uitschieter obligaties uit opkomende markten. Deze winstgevende categorieën komen redelijk overeen met de meeste fondsen en ETFs in de top 25.
(Klik op tabel voor vergroting)
Populariteit van mixfondsen
Deze diversiteit in rendement verklaart volgens mij de grote populariteit van mixfondsen. Want het was een moeilijk jaar voor veel beleggers om zelf al het huiswerk te maken en de juiste beslissingen voor aandelen en obligaties te nemen. De aandelenmarkten kenden enkele keren een – forse – correctie en wat te doen met obligaties nu de rente extreem laag is?
Morningstar stond dit jaar diverse keren stil bij de fors gedaalde kapitaalmarktrentes (Oorlog in obligatieland en Laag, lager, laagst). De onvermijdelijke vraag die zich aandient, is hoe een obligatiebelegger zich het beste kan instellen op een stijgende rente. Morningstar-analist Niels Faassen, gespecialiseerd in obligatiefondsen, geeft antwoord. “Binnen obligaties staan bijvoorbeeld high yield obligaties en gesecuritiseerd papier (asset backed securities) er om bekend dat zij een lagere rentegevoeligheid hebben dan staatsobligaties. Het is echter onverstandig om te veel te focussen op één specifieke beleggingscategorie. Amerikaans onderzoek van Morningstar wijst dan ook op de noodzaak van een goed gediversifieerde portefeuille. Zo blijkt dat een conservatieve multi-asset portefeuille bestaande uit 80 procent obligaties en 20 procent aandelen doorgaans goed bestand zijn tegen rentestijgingen.”
Een mixfonds is in een onzekere, volatiele tijd een handig gemaksproduct. Deze fondsen zijn er met verschillende profielen met een defensieve, neutrale en offensieve beleggingsstijl (dat wil zeggen meer obligaties in portefeuille bij een defensieve variant en meer aandelen bij een offensieve versie). Een belegger kiest een profiel dat bij hem past en geeft de selectie van aandelen en obligaties (en eventueel andere activa) uit handen aan een professionele fondsbeheerder.
Vanwege de opkomst van mixfondsen deed Morningstar dit jaar samen met de VEB onderzoek naar de prestaties van 150 mixfondsen. Wat bleek: de onderlinge verschillen zijn groot. Ook stelden we een lijst met 10 belangrijke vragen die een belegger voor zichzelf moet beantwoorden bij het selecteren van een mixfonds voor zijn portefeuille.
De populariteit van mixfondsen maakt ook, dat de analisten van Morningstar meer mixfondsen gaan beoordelen en van een Analyst Rating voorzien. Ethna Aktiv – met twee fondsen aanwezig in het jaaroverzicht - kreeg begin dit jaar voor het eerst een Analyst Rating. Het mixfonds dat wereldwijd in aandelen en obligaties belegt vanuit een defensieve optiek kan op grote belangstelling van Nederlandse beleggers rekenen. Het beleggingsfonds heeft een Morningstar -sterren- Rating van 5 sterren. Met hun Analyst Rating ‘Neutral’ zijn de beleggingsfondsanalisten van Morningstar echter terughoudend. Dat komt met name door de pragmatische aanpak van Ethna-AKTIV die de managers veel vrijheden biedt en de sterke stijging van het vermogen onder beheer.
Het provisieverbod dat dit jaar van kracht werd heeft ook bijgedragen aan de populariteit van mixfondsen. Veel beleggers zijn zelf aan de slag gegaan zonder financieel adviseur en dan kom ik weer uit bij mixfondsen als gemaksproduct. Daarbij zijn ook meer mensen gaan beleggen in plaats van sparen voor hun oudedagsvoorziening, zo bleek uit onderzoek van vermogensbeheerder Schroders. Daarbij kunnen mixfondsen op veel belangstelling rekenen, bleek uit het onderzoek.
Dividend
De populariteit van dividendbeleggen - er zijn 3 dividendfondsen in het jaaroverzicht - was aanleiding voor een grondige studie naar de laatste ontwikkelingen op dit terrein. Zo voltrekt er zich een paradigmaverschuiving in dividendland en tekent zich een nieuwe werkelijkheid af waarbij dividendaandelen ook buiten de traditionele defensieve sectoren in ontwikkelde economieën zijn te vinden. En het ING Hoog Dividend Aandelen Fonds - nummer 1 in de top 25 - eigent zich meer flexibiliteit toe en rekt het begrip dividendbeleggen verder op.
Provisieverbod
Als er iets is wat de Nederlandse financiële sector het afgelopen jaar erg heeft beziggehouden, dan is het wel het provisieverbod. Er waren aan het begin van het jaar volop verwachtingen en (doem)scenario's: bedrijfsmodellen voor banken, beleggingsadviseurs en fondshuizen zullen gaan veranderen. Beleggers gaan niet betalen voor advies. Partijen komen met innovatieve oplossingen voor advies. Mandaten gaan fondsen vervangen en ETFs breken eindelijk door. Maar de daadwerkelijke impact van het verbod was toch vooral glazenbolwerk.
Om de stand van zaken op te maken organiseerde Morningstar eind dit jaar een discussiebijeenkomst. Hoewel er nog de nodige mitsen en maren zijn en er ook nog heel veel werk gedaan moet worden, waren Tim Mortelmans (AFM), Hans Janssen Daalen (Dufas), Rico Fasel (ABN Amro)en Jean-Paul van Oudheusden het er unaniem over eens dat het een zegen is. Meer transparantie, integriteit, innovatie en druk op de kosten.
"Of de particuliere belegger nu beter af is, blijft de vraag", meent San Lie, hoofd beleggingsfondsenonderzoek bij Morningstar. "Ja, de belegger heeft meer transparantie gekregen en hij kan er vanuit gaan dat bepaalde perverse prikkels - voor zover deze mochten bestaan - uit het adviessysteem zijn gehaald. Maar nu beleggers ook voor adviesgesprekken dienen te betalen, denk ik dat de gemiddelde belegger per saldo (iets) duurder uit is."
Pensioenbewustzijn
Om het pensioensbewustzijn bij Nederlanders te vergroten en om hen te helpen bij beleggen voor hun pensioen deed Morningstar mee aan de Pensioen3Daagse. Want er is een opmerkelijke paradox bij Nederlanders als het om pensioen gaat. Weinig interesse in pensioen, maar wel grote zorgen over ons pensioenstelsel hebben. Verwachten dat het pensioen niet toereikend zal zijn, maar geen aanvullende maatregelen nemen. Een serie artikelen om in actie te komen.
Vertrekkende fondsmanagers
2014 Was ook het jaar van de vertrekkende fondsmanagers. In Nederland baarde het vertrek van Alex Otto bij Delta Lloyd Asset Management heel wat opzien. Een ander opvallend vertrek, dat met vraagtekens was omgeven, was dat van Artino Janssen bij de mixfondsen van Robeco. Mariëtte Maassen ging tamelijk geruisloos weg bij SNS Nederlands Aandelenfonds.
Maar het vertrek van Otto, Janssen en Maassen haalde het echter niet - in termen van publiciteit - bij het verrassende opstappen van Bill Gross bij Pimco, na het al even opvallende vertrek van Mohammed El-Erian een half jaar eerder bij hetzelfde fondshuis. Gross’ overstap van Pimco, de vermogensbeheerder die hij oprichtte en groot maakte, naar Janus Capital is dé financiële transfer van het jaar. Morningstar ging uitgebreid in op de gevolgen van het vertrek van Gross op Pimco’s vlaggenschipfonds Total Return Bond Fund en op de opvolgers die Pimco nog dezelfde dag naar voren schoof.
Het vertrek van Otto is de reden dat Delta Lloyd Deelnemingen Fonds (op de 14de plaats in het overzicht) momenteel ‘Under Review’ staat. De analisten van Morningstar gaan na wat de impact van zijn vertrek op het beleggingsfonds is. Ook de mixfondsen van Robeco – Safe-Mix, Solid-Mix, Balanced-Mix, growth-Mix en Dynamic-Mix – gingen ‘Under Review’. De Morningstar-analisten hebben inmiddels met Janssens opvolger Lukas Daalder gepraat en de fondsen weer van een Analyst Rating voorzien. Ook SNS Nederlands Aandelenfonds kwam na het vertrek van Maassen 'Under Review'. Begin volgend jaar komen de analisten van Morningstar met een nieuwe waardering.
Op de gevolgen van het vertrek van een fondsmanager en de soms krampachtige manier hoe fondshuizen daarmee omgaan gaven de fondsanalisten van Morningstar commentaar: Met de noorderzon vertrokken en Voetstuk.
Ook nog
Ontbreken er beleggingsfondsen in de top 25? Ja en nee. De top 25 is zoals hij is, maar er zijn nog een aantal fondsen die ik graag bij beleggers onder de aandacht wil brengen. Zoals de winnaars van de Morningstar Awards bij de aandelenfondsen, obligatiefondsen en mixfondsen. En wat te denken van Alken European Opportunities, waarvan de beheerder Nicolas Walewski werd uitgeroepen tot Morningstar European Fund Manager of The Year 2014 voor ‘Europese aandelen’. Bij ‘Europese obligaties’ ging deze titel naar Michael Krautzberger, beheerder van BlackRock Euro Bond. Skagen Kon-Tiki’s Kristoffer Stensrud won deze Morningstar Fund Manager Award voor ‘Aandelen wereldwijd’. Dit fonds staat in de top 25 op plaats 15.
Overigens staan Skagen Kon-Tiki en Skagen Global (plaats 12) nu 'Under Review', omdat het fondshuis zijn eigendomsstructuur heeft gewijzigd en enkele belangrijke mensen opstapten. En werden vervangen. Naar aanleiding daarrvan belde Morningstar vier uur met Skagen in het Noorse Stavanger om te praten over de toekomstplannen, de beleggingsfondsen en de contraire en interessante wijze waarop Skagen's fondsmanagers naar de financiële markten kijken.
En wat te denken van Kempen Euro Credit Fund, het tweede Nederlandse beleggingsfonds dat van de analisten van Morningstar de hoogste Analyst Rating ‘Gold’ heeft gekregen. Het gebeurt niet vaak dat de analisten van Morningstar een beleggingsfonds de hoogste waardering geven. “Het ervaren en stabiele beheerteam van dit bedrijfsobligatiefonds onder leiding van Richard Klijnstra heeft aangetoond om op consistente wijze de benchmark en categorie te kunnen verslaan”, licht Morningstar-analist Niels Faassen toe.
De relatief kleine vermogensbeheerder Kempen is het enige Nederlandse fondshuis dat beleggingsfondsen met de hoogste Analyst Rating ‘Gold’ heeft. Naast Kempen Euro Credit Fund hebben ook Kempen Global High Dividend Fund en Kempen Euro High Dividend Fund de gouden status.
Kempen Global High Dividend Fund (op de 13de plek in de top 25) ging begin dit jaar op slot. Het vermogen onder beheer van het dividendfonds is te groot geworden waardoor het beleggingsproces in de knel dreigde te komen. Morningstar vindt het een verstandig en moedig besluit van Kempen. Want de belangen van beleggers in het fonds en winstmaximalisatie voor het fondshuis gaan nu eenmaal niet samen. Dat is de prijs van goed rentmeesterschap.
Fondsen die – nog - niet in het jaaroverzicht terugkomen zijn zogenaamde 'smart beta' fondsen. Beleggingsfondsen die zich op de grens tussen actief en passief beheer bewegen. Beleggers zouden in 2014 de indruk kunnen krijgen dat 'smart beta' de nieuwe heilige graal van beleggen is, waarbij Morningstar overigens de term ‘strategic beta’ prefereert. Een serie artikelen schept duidelijkheid over dit fenomeen en onderzoekt wat 'smart beta' nou eigenlijk is, vertelt beleggers hoe ze kunnen zien of een smart beta beleggingsfonds daadwerkelijk intelligent is en hoe ze deze trend verstandig kunnen benaderen. Tot slot volgde een classificatiesysteem om dit nieuw type beleggingsfondsen beter te kunnen identificeren, vergelijken en analyseren.
Duurzaam en duurzaam
ASN Duurzaam Aandelenfonds is het enige beleggingsfonds in de top 25 met een duurzame insteek. In het kader van de Week van het duurzaam beleggen deed Morningstar onderzoek naar de portefeuilles van vier Nederlandse fondsen die wereldwijd in aandelen beleggen en bij de aandelenselectie duurzaamheidscriteria toepassen. Doel was om de verschillen in fondskeuze in kaart te brengen en te duiden. "Een eerste belangrijke conclusie was, dat bij de twee fondsen met de meeste gelijkenissen ongeveer 15 procent van de portefeuille overeenkwam, terwijl de twee meest verschillende fondsen slechts 5 procent van elkaars portefeuille deelden",licht Morningstar-analist Ronald van Genderen toe. "Ik spreek dan ook van allemaal duurzaam, maar nauwelijks overeenkomsten."
Alles of niets-sector
'Biotechnologie' en 'farmacie en gezondheid' zijn de enige sectoren die in het jaaroverzicht vertegenwoordigt zijn. Franklin Biotechnology Discovery is een zuiver biotechfonds, maar bij ING health Care Fund bestaat pakweg 10 procent van de portefeuille uit ook biotechnologiebedrijven. Overigens is Morningstar geen fan van sectorfondsen omdat het heel moeilijk is voor beleggers om in te schatten wat het juiste moment is om in een goed presterende sector te stappen. Ze zijn daarbij eerder te laat dan op tijd en de sector is dan al weer over zijn hoogtepunt heen.
"En biotechnologie is dan ook nog eens een alles of niets-sector. Óf een medicijn komt door de klinische testen en is een potentiële blockbusterdie ook nog eens wordt beschermd door patenten, óf het medicijn haalt het niet en de investering wordt niet terugverdiend", vertelt Jeffrey Schumacher, fondsanalist bij Morningstar. "Het analyseren, waarderen en uiteindelijk selecteren van de juiste biotechbedrijven en daarbij ook de neerwaartse risico’s goed beheersen is een taak die veel ervaring en kennis van de materie vereist."
Een beleggingsfonds waarbij dit volgens Morningstar goed is gewaarborgd is Candriam Equities L Biotechnology, dat in 2014 voor het eerst werd beoordeeld door de Morningstar-analisten en de waardering 'Bronze' kreeg.
Schumacher wijst erop, dat het er begin 2014 nog niet echt naar uitzag dat weer hard zou gaan met de biotechnologiesector. In maart kwam een correctie van 10 procent die werd gevolgd door een laf april. "In de zomermaanden knalde biotech echter als vanouds, waarbij in augustus het hoogste maandrendement van 11,8 procent werd gerealiseerd. Een tegenstrijdige reactie op de waarschuwende woorden van Fed-voorzitter Janet Yellen die in juli nog stelde dat waarderingen van een aantal sectoren waaronder biotechnologie 'substantially stretched' waren." Hij waarschiwt beleggers voor een biotechbubbel.
Grote schoonmaak
Geen terugblik op een jaar zonder een slotoverweging. In dit artikel passeerden 25 beleggingsfondsen en ETFs de revue. Wat zijn nou 50 fondsen op het totaal aantal fondsen dat Nederlandse beleggers tot hun beschikking hebben? Eind 2013 was er in Nederland een recordaantal van 1624 beleggingsfondsen, berichtte De Nederlandsche Bank. Moeten beleggers blij zijn met deze aantallen? Nee!
Meer beleggingsfondsen betekent dat het voor beleggers alleen maar moeilijker wordt om de juiste fondsen te selecteren. En een goede selectie is belangrijk, omdat uit gegevens van Morningstar blijkt dat 80 procent van de actief beheerde beleggingsfondsen er over de jaren heen niet in slaagt om de benchmark te verslaan. Als een belegger in een actief beheerd beleggingsfonds stapt dan betaalt hij de fondsmanager om voor hem een hoger rendement dan de index te behalen. Het gros van de fondsen verslaat de benchmark niet, doet dus niet waarvoor ze betaald worden en hebben geen toegevoegde waarde.
Er worden veel nieuwe fondsen gelanceerd die inspelen op nieuwe trends in de markt. Deze snoepjes van de week vallen vaak in de smaak bij beleggers vanwege de recente goede prestaties, maar blijken achteraf vaak op het hoogtepunt van de hype gekocht te zijn.
“Sommige fondshuizen lijken meer op marketing-gedreven productfabrieken die maar al te graag hun veelzijdigheid etaleren door voor elke trend en hype met een fonds te komen in plaats van dat ze zich concentreren op beleggingsstrategieën waar ze daadwerkelijk goed in -denken te- zijn", stelt Schumacher
Morningstar roept vermogensbeheerders dan ook op om het overschot aan beleggingsfondsen drastisch terug te dringen, zodat alleen relevante fondsen overblijven die waarde toevoegen. Fondshuizen doen er verstandig aan om eens goed in de spiegel te kijken en hun eigen fondsenaanbod kritisch te beoordelen.
Het is in dit opzicht goed om te zien dat er een ook een indexfonds – Vanguard Global Stox Index op 8 - en een ETF – iShares MSCI World ETF op 22 - in de top 25 staan. Beide fondsen volgen een index die bestaat uit wereldwijde large-cap waarde en groei-aandelen en noteren netjes een Morningstar Rating van vijf sterren. Ze zijn goedkoop en een belegger weet welke rendement hij krijgt. Deze passieve producten doen het vaak heel wat beter dan menig actief beheerd beleggingsfonds.
Een interessante vraag is dan ook of er in 2015 meer ETFs in het jaaroverzicht opduiken. San Lie denkt van wel: "Als ik dan toch één voorspelling voor 2015 mag doen: ETFs zullen wederom marktaandeel afsnoepen van de actief beheerde beleggingsfondsen. Dat hebben zij voor een groot deel aan zichzelf te danken. Een grote schoonmaak zou wonderen doen."
(Klik op tabel voor vergroting)
Lees ook
Het beste en mooiste van 2014
Voor wie afgelopen jaar een artikel heeft gemist: een overzicht van het beste en mooiste dat Morningstar in 2014 heeft gepubliceerd. Over mixfondsen en dividendfondsen, rendement in perspectief, 3 verkeerde redenen om uit een beleggingsfonds te stappen en de mens achter de fondsbeheerder.
