De sterke volatiliteit in de fondsstromen van open-end beleggingsfondsen (actieve plus indexfondsen, exclusief ETF's) over 2016 resulteert per saldo in een netto-instroom van 75,1 miljard euro (exclusief Money Market fondsen). Dat cijfer steekt mager af bij de netto-instroom in 2015 en 2014 van respectievelijk 302 miljard en 411 miljard euro.
Het meest te lijden hadden aandelenfondsen die afgelopen jaar 76,1 miljard euro zagen wegvloeien – de hoogste uitstroom sinds 2008. De instroom in allocatie- en alternatieve fondsen was wel positief, maar op het laagste niveau sinds jaren met bescheiden aantallen van achtereenvolgens 30,6 miljard en 38,7 miljard euro.
De enige categorie die moedig stand hield was obligaties. Daar stroomde afgelopen jaar ruim 80 miljard euro in. Een belangrijke drijfveer achter die instroom was het beleid van de Europese Centrale Bank, die het opkoopprogramma voor staatsobligaties voortzette. Dat was gestart in het eerste kwartaal 2015 en werd in 2016 uitgebreid met bedrijfsobligaties. De obligatiemarkt kantelde in oktober, toen de rendementen weer gingen stijgen en de instroom stokte.
Risico-avers begin 2016
De toon werd al aan het begin van 2016 gezet met zorgen over het niveau van de wereldwijde economische groei. Het bedrukte sentiment leidde tot een risico-averse houding van beleggers. Daardoor haalden zij hun geld weg bij aandelenfondsen en brachten het naar in hun ogen veilige havens in de obligatiecategorieën, zoals Duitse en Zwitserse staatsobligaties. Door de plotse forse toestroom doken de rendementen op deze typen obligaties zelfs in de min.
Vervolgens waren en nog twee belangrijke momenten die de volatiliteit verhevigden: de onverwachte uitslag van het Britse Brexit-referendum en de voor velen al even onverwachte verkiezing van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten.
De Amerikaanse verkiezingsuitslag zette aan tot een rally op de wereldwijde aandelenmarkten, maar die leidde niet tot een vergelijkbare beweging bij aandelenfondsen. De grote uitstroom kwam weliswaar tot staan, maar de instroom was slechts bescheiden. Het effect op de obligatiemarkt was veel groter. Diverse obligatiecategorieën kregen in de laatste twee maanden van het jaar ineens te maken met uitstroom.
Alles bij elkaar kwamen de brede categorieën van lange-termijnfondsen opgeteld uit op een nieuw all-time high van 6,8 biljoen euro aan beheerd vermogen, en dat is 5% meer dan in 2015. Bekijk in de onderstaande tabel de stromen per brede categoriegroep:
(klik op tabel voor vergroting)
Fondscategorieën
Bekijken we de fondscategorieën meer in detail, dan valt op dat opkomende markten in 2016 een duidelijke comeback maakten na de forse uitverkoop in 2015. Zowel aandelen- als obligatiefondsen voor opkomende markten deden het goed. Dat wil zeggen, tot aan de Amerikaanse verkiezingsuitslag. Want die bracht in november en december een ware exodus uit opkomende markten op gang gesteund door de Amerikaanse renteverhoging en de sterker wordende dollar.
De categorie met de meeste instroom in 2016 was Alternative Multistrategy. Al sinds september 2014 kent deze categorie alleen maar netto-instroom.
De op een na best scorende categorie is wereldwijde moderate-allocatie fondsen. Die schreven 16,2 miljard euro bij in 2016, vooral dankzij één fonds: Nordea Stable Return dat in zijn eentje al 10,6 miljard euro binnenhaalde. Toen dit fonds in september gesloten werd middels een soft-close, viel de instroom in de categorie ook min of meer stil. Onderstaande tabel toont de fondscategorieën met de meeste instroom:
(klik op tabel voor vergroting)
Bekijken we de grote verliezers op fondscategorieniveau, dan staan Europese large cap gemengd aandelenfondsen bovenaan, direct gevolgd door de zustercategorie die het Verenigd Koninkrijk niet meeneemt. Samen zagen die twee categorieën maar liefst bijna 30 miljard euro wegvloeien. Een groot deel van die uitstroom komt voor rekening van Britse beleggers die na de Brexit-uitslag massaal uit deze fondsen stapten.
Opvallend is ook de categorie voor euro staatsobligaties, hetgeen aangeeft dat Europa bij beleggers sterk uit de gratie was. Onderstaande tabel toont de fondscategorieën met de meeste uitstroom:
(klik op tabel voor vergroting)
Fondshuizen
Bij de fondshuizen was het een nek aan nek race wie de meeste instroom wist te realiseren. Eurizon, de vermogensbeheerder van de Italiaanse Itesa Sanpaolo bank, won die met 13,4 miljard euro, op de voet gevolgd door Nordea met 12,9 miljard euro.
Eurizon is dus lijstaanvoerder, maar het was niet eens het beste jaar van dit fondshuis. Want in 2015 wist Eurizon zelf nog meer op te halen: 20 miljard euro. In dat jaar echter deed BlackRock het nog ietsje beter waardoor Eurizon toen als tweede eindigde.
De instroom bij Eurizon kwam vooral van zijn allocatie en obligatiefondsen. Conform de markt kampten zijn aandelenfondsen met uitstroom. Nordea haalde het meeste vermogen op met zijn Stable Return fonds, maar tegen het eind van het jaar speelde de kanteling van de obligatiemarkt Nordea parten en ging er ineens geld uit zijn obligatiefondsen.
Union Investment, de vermogensbeheerder van de Duitse coöperatieve banken, bezet de derde plaats wat instroom betreft en dankt dat aan retailbeleggers uit zijn thuismarkt die in zijn allocatiefondsen en vastgoedfondsen stapten. In deze tabel vindt u de fondshuizen die het meeste vermogen ophaalden:
(klik op tabel voor vergroting)
De grote verliezers van 2016 zijn dezelfde als die van 2015: Franklin Templeton, M&G en Aberdeen. Boven aan de lijst prijkt Franklin Templeton met 22,6 miljard wegstromend vermogen, nadat er in 2015 ook al 21,3 miljard uit ging. De twee obligatiefondsen Templeton Global Bond en Templeton Global Total Return zagen 6 miljard euro wegstromen in 2016. Beide fondsen van fondsbeheerder Michael Hasenstab kennen een hoger risicoprofiel dan hun categoriegenoten en maken soms periodes van flinke underperformance mee. In het vierde kwartaal van 2016 echter keerde het tij weer voor deze twee fondsen, dus het valt te bezien hoe zich dat in 2017 verder ontwikkelt. Templeton Global Bond heeft Morningstar Analyst Rating van Silver en Templeton Global Total Return heeft een Bronze-rating.
Vermeldenswaardig is ook BlackRock, want waar dit fondshuis in 2015 nog de meeste instroom wist aan te trekken, kampte het in 2016 met 6,6 miljard euro aan uitstroom. Het grootste deel daarvan is toe te schrijven aan BlackRock Global Allocation, dat alleen al 4,7 miljard euro verloor.
Standard Life Investments ten slotte kende uitstroom, omdat zijn aanbod aan alternatieve fondsen plotseling populariteit verloor bij Europese beleggers in diverse markten. Bekijk in deze tabel welke fondshuizen het meeste geld zagen westromen:
(klik op tabel voor vergroting)
Grootste fondsen
De lijst van grootste open-end beleggingsfondsen in Europa kent over 2016 een nieuwe nummer één: het Zweedse AP7 Aktiefond haalde in het jaar per saldo 1 miljard nieuw vermogen op en daarmee deed het haasje-over met Standard Life Investments Global Absolute Return Strategy dat juist kampte met uitstroom.
De fondsen die de meeste instroom wisten aan te trekken zijn Pimco GIS Income Fund met 7,5 miljard euro en Nordea-1 Stable Return Fund met 10,4 miljard euro.
In onderstaande tabel vindt u de ranglijst met de indivduele beleggingsfondsen naar omvang van het beheerd vermogen per ultimo 2016:
(klik op tabel voor vergroting)
Lees meer:
- Opvallende ommekeer bij ETF-stromen in vierde kwartaal 2016
- Fondsstromen november: Trump-euforie raakt Europese belegger niet
- Fondsstromen oktober: opkomende markten in trek, Europa uit de gratie
