De markt kijkt terug op een recordjaar 2017 als het gaat om de instroom in Europese open-end beleggingsfondsen. Zowel de netto-instroom als het beheerd vermogen bereikten recordhoogtes. Het totale beheerd vermogen kwam per eind december 2017 uit op 8,90 biljoen (8.900 miljard) euro ten opzichte van 7,96 biljoen (7.960 miljard) euro. De netto-instroom bedroeg 682,8 miljard euro, een record.
Terugblikkend is duidelijk dat 2017 het jaar van de obligatiefondsen was. De netto-instroom verdrievoudigde bijna van ruim 100 miljard euro in 2016 naar 288 miljard euro in 2017. Dat lijkt tegenstrijdig met de situatie van aanhoudend lage rente, maar de instroom werd vooral veroorzaakt door grote vraag naar de risicovollere segmenten van de obligatiemarkt, zoals high yield.
Ook speelde mee dat beleggers geruststelling ontleenden aan het obligatie-opkoopprogramma van de Europese Centrale Bank die maandelijks 60 miljard euro in de obligatiemarkt bleef pompen. Dit bedrag wordt in 2018 verminderd tot 30 miljard euro en het valt te bezien of de interesse van beleggers in obligaties zal afnemen.
Aandelenfondsen kenden een netto-instroom van 106,9 miljard euro en dat is flink minder dan het record van 2013, maar het is een prestatie in het licht van de 57,5 die er netto uit stroomde in 2016. Beleggers werden in 2016 afgeschrikt door de volatiele markten en keerden in 2017 weer terug op de golven van een Goldilocks-scenario uit het boekje: de rente bleef dicht bij nul of zelfs iets daar onder, de wereldeconomie groeide en de inflatie bleef duidelijk onder de belangrijke grens van 2%. Al deze factoren tezamen dreven beleggers weer in de richting van aandelen.
De instroom in allocatiefondsen beliep 134,6 miljard euro en dat is een forse stijging ten opzichte van de 35,4 miljard in 2016 en het is bijna op het recordniveau van 136 miljard uit 2014. Allocatiefondsen genoteerd in euro's en Britse ponden waren populairst.
Ook de instroom in alternatives trok weer aan in 2017 maar haalde nog niet het recordniveau van 2015. Opmerkelijk was dat de vraag naar de grote blockbuster fondsen zoals SLI Global Absolute Return Strategies, JPM Global Macro Opportunities en GMO Global Real Return afnam.
Bekijk de fondsstromen per brede categoriegroep:
(klik op tabel voor vergroting)
Actief versus passief
Het thema actief versus passief was prominent aanwezig in de Europese fondsenmarkt in 2017. Opnieuw boekten lange-termijn passieve fondsen hogere groeicijfers dan actief beheerde fondsen. De instroom in open-end indexfondsen en exchange traded funds (ETF's) samen kwam uit op 162,4 miljard euro, ofwel een autonome groei van 14,7%. Hoewel actieve fondsen in absolute termen hogere instroom boekten, te weten 526,4 miljard euro, was de groei met 8,5% iets lager. Passieve fondsen vergrootten hun marktaandeel van 15,2% in 2016 naar 16% per eind 2017.
De trend was het duidelijkst waarneembaar in de aandelencategorie, die de langste historie met indexfondsen en de sterkste groei heeft. Open-end indexfondsen en ETF's boekten een netto-instroom van 104,5 miljard euro tegen 62,9 miljard voor actief beheerde aandelenfondsen en dat betekent dat de passieve producten voor het vierde jaar op rij de actieve overstegen. Het marktaandeel van indexfondsen bedroeg eind van het jaar 26,2% van de totale aandelenfondsenmarkt tegen 24,8% een jaar eerder.
Obligatiefondsen daarentegen blijven vooral een zaak van actief beheer. Het marktaandeel van passieve obligatiefondsen steeg slechts licht van 11,8% naar 12%.
Instroom op fondscategorie-niveau
Bij de categorieën met de hoogste instroom gaan flexibele obligaties opnieuw aan kop, net als de voorafgaande maanden. De 46,2 miljard euro aan instroom betekent een autonome groei van maar liefst 81%. Het leeuwendeel daarvan ging naar Pimco en dan specifiek het Pimco GIS Income fonds. Ook flexibele obligatiefondsen van BlackRock en JP Morgen haalden veel nieuw geld op, al was dat met respectievelijk 2,7 miljard en 2,4 miljard euro lang niet zoveel als het Pimco-fonds.
De 44,6 miljard euro voor de restcategorie 'Other Bond' geeft aan dat Europese beleggers bereid zijn meer risico te nemen, want deze categorie omvat de high yield segmenten zoals senior loans, hypotheken en preferred securities.
De enige aandelencategorie in de top 10 is Global Large Cap Blend. De belangrijkste drijfveer daarachter was het nieuwe BlackRock institutional index fonds. Het Zweedse pensioenfonds AP7 Aktiefond haalde 2,53 miljard euro op, gevolgd door het Britse Fundsmith dat 2,50 miljard bijschreef.
Global Emerging Markets Bond bleef populair ondanks de zorgen over een mogelijk protectionistisch beleid van de Verenigde Staten onder president Donald Trump en de gevolgens van Amerikaanse renteverhogingen.
Bekijk hier de cijfers per fondscategorie:
(klik op tabel voor vergroting)
Uitstroom op fondscategorie-niveau
De grootste uitstroom komt voor rekening van EUR Diversified Bond waar 6,8 miljard euro uit wegvloeide. Vooral de fondsen in laagrenderende staatsobligaties waren uit de gratie. Maar er waren ook specifieke fondsen verantwoordelijk voor een groot deel van de uitstroom. Pioneer Euro Aggregate Bond, dat voorheen als een blockbuster fonds gold, zag maar liefst 1,6 miljard euro wegstromen na matige prestaties en het vertek van het beheerteam.
De uitstroom uit Britse aandelenfondsen uit de categorie UK Equity Income werd eveneens veroorzaakt door teleurstellende prestaties. Bijvoorbeeld LF Woodford Equity Income verloor 1,5 miljard euro. Dit fonds, met Neil Woodford als beheerder en een Morningsatr Analyst Rating van Silver, heeft de afgelopen twee jaar slechter gepresteerd dan zijn categorie.
Voor het derde jaar op rij prijkt US Large Cap Blend Equity hoog op de lijst met uistroom. Dat is een verrassing gezien de sterke rendementen die Amerikaanse aandelen de afgelopen jaren geboekt hebben. Een nadere blik leert dat er sinds 2015 een verschuiving gaande is, weg van actieve aandelenfondsen, in de richting van passieve producten. Dit hangt samen met de nogal teleurstellende prestaties van actieve aandelenfondsen ten opzichte van hun benchmarks. Zodoende zijn aanbieders als Xtrackers, Lyxor en Vanguard winnaars terwijl Fidelity werd afgestraft.
Bekijk hier de uitstroom per fondscategorie:
(klik op tabel voor vergroting)
Instroom per fondshuis
BlackRock gaat aan kop bij de fondshuizen die het meeste nieuwe geld wisten bij te schrijven. Dat is te danken aan zowel actieve als passieve fondsen. Indexfondsen waren goed voor 37,8 miljard van de totaal 62,7 miljard aan nieuwe instroom. Het deel dat naar actieve BlackRock fondsen ging, vond met name zijn weg naar obligaties en dat specifiek opkomende-markten obligatiefondsen. Aan de passieve kant ging het om global large cap en UK large cap aandelenfondsen.
Pimco moest BlackRock dus voor laten gaan voor de toppositie in 2017, maar de prestaties van dochter Allianz was opmerkelijk. Na de uistroom in 2014 en 2015 die het gevolg was van mede-oprichter Bill Gross, kwam een ommekeer. In het bijzonder het Pimco GIS Income fonds was in zijn eentje goed voor enorme instroom. Dit fonds, met een Silver-rating, was met 41,5 miljard euro aan nieuw geld goed voor 60% van Pimco's Europese instroom.
Amundi komt uit op plek drie dankzij zijn obligatie- en allocatiefondsen. Het allocatiefonds First Eagle Amundi Income Builder haalde 4,3 miljard euro op.
Bekijk hier de instroom per fondshuis:
(klik op tabel voor vergroting)
Uitstroom per fondshuis
Standard Life voert de lijst aan vanwege uitstroom van 7,2 miljard euro uit met name zijn Global Absolute Return Strategies fondsen. Afgelopen jaar zijn de multistrategy fondsen van Standard Life 20% van hun beheerd vermogen kwijtgeraakt door uitstroom als gevolg van teleurstellende prestaties.
Danske Invest kampte met uitstroom uit zijn aandelen- en obligatiefondsen. Dat waren met name de fondsen in Denemarken en Zweden, want buiten de thuismarkten boekten de fondsen juist netto instroom.
First State boekte zijn vijfde jaar van negatieve flow op rij, ondanks de positievere trend aangaande opkomende markten. De fondsen voor Azië, China en wereldwijde opkomende markten noteerden grote uitstroom.
Bekijk hier de uitstroom per fondshuis:
(klik op tabel voor vergroting)
Grootste fondsen
Het grootste fonds per eind 2017 is Pimco GIS Income. Dit fonds groeit al sinds de oprichting in 2012 sterk, maar in 2017 ging het helemaal hard: 41,5 miljard euro aan nieuw vermogen, ofwel een groei van 200%.
Het M&G Optimal Income fonds, dat een Morningstar Analyst Rating van Silver heeft, wist eveneens maand na maand rij sterke instroom te boeken, een contrast met de uitstroom in 2015 en 2016. Het brengt het fonds op de derde plek in de lijst van grootste fondsen.
JPMorgan Global Income is een goed voorbeeld van constante vraag naar allocatiefondsen in de eurozone.
Minder goed verging het Carmignac Patrimoine, het vlaggenschipfonds van Carmignac Gestion. Alweer maakte het een lastig jaar mee met magere prestaties die de uitstroom in het laatste kwartaal van het jaar deden versnellen.
Bekijk hier de lijst met grootste Europese beleggingsfondsen, gerangschikt naar omvang van het beheerd vermogen per eind december 2017:
(klik op tabel voor vergroting)
Lees meer:
- Dit zijn alle nieuwe duurzame fondsen in Nederland van 2017
- Dit zijn de beste fondshuizen
- Dit zijn de beste beleggingsfondsen volgens Morningstar
- Fondsen met een Gold rating maken extra rendement
