Samenvatting: Voor de meeste beleggers zijn beursverhandelde producten, of in het Engels 'exchange-traded products' (ETPs), de voordeligste breedgediversifieerde beleggingsvehikels op de markt. Als beleggers echter frequent handelen of ‘euro cost averaging’ strategieën voor ogen hebben, kunnen de handelskosten voor ETPs sterk oplopen en de kostenbesparingen (dankzij de lagere kostenratio’s) eroderen. Bovendien lopen ETP-beleggers het risico dat een ETP zijn referentie-index niet nauwgezet volgt, een verschijnsel dat 'tracking error' heet. Tot slot stelt de manier waarop veel ETPs zijn samengesteld beleggers bloot aan tegenpartijrisico’s. Hierbij geldt wel, zoals Morningstar-analisten met toonaangevend onderzoek hebben verduidelijkt, dat tegenpartijrisico inherent is aan vrijwel elk beleggingsvehikel en niet specifiek geldt voor ETPs.
Handelskosten
De handelskosten zijn altijd al het grootste nadeel geweest van beleggen in beursverhandelde producten (ETPs). Deze kosten zijn de meest betrouwbare voorspellende factor voor de prestaties van een fonds en beleggers moeten er dus voor opletten. Hoewel ETPs gemiddeld gezien de laagste all-in kostenratio’s hebben in vergelijking met beleggingsfondsen en andere beheerde beleggingsproducten, zijn kostenratio’s niet de enige kosten die beleggers worden aangerekend als zij in een ETP beleggen.
Bij het bepalen van de totale eigendomskosten (total coat of ownership) moeten beleggers ook rekening houden met provisies, verkoopvergoedingen en andere handelskosten. Het blijkt zelfs dat handelskosten net zo bepalend zijn voor de fondsresultaten als kostenratio’s (Chalmers e.a., 1999). In dit opzicht is het minder duidelijk of ETPs een uitgesproken voordeel bieden, omdat deze kosten voornamelijk van de handelspraktijken van de belegger afhangen.
De handelskostenstructuur van een ETP kan waarschijnlijk het beste parallel worden beschreven met een vergelijkbaar beleggingsfonds. Om een beleggingsfonds te kopen en aan te houden, betalen beleggers niet alleen de kostenratio maar ook een hele reeks van andere kosten, zoals: lasten (provisies, verkoopkosten), marketingvergoedingen en achterlopende provisies. De kosten van beleggingsfondsen kunnen beperkt worden door te zoeken naar voordelige distributiekanalen, fondsen zonder lasten of brokers die een forfaitaire vergoeding aanrekenen. Vaak zijn er beleggingsfondsen zonder lasten (instap-/uitstapvergoedingen) beschikbaar, die niet per transactie rekenen. Dit pakt veel gunstiger uit voor beleggers die periodiek geld willen inleggen (bijvoorbeeld kostenvereffening).
In vergelijking hiermee rekenen ETP-aanbieders niets extra bovenop de in het prospectus vermelde kostenratio. Er zijn geen marketing- of achterlopende provisies. Voor de aankoop van een ETP berekenen brokers doorgaans wel een handelsprovisie, net als bij de handel in aandelen. Als beleggers frequent handelen of kostenvereffening voor ogen hebben, kunnen de handelskosten voor ETPs sterk oplopen en de kostenbesparingen via hun lagere kostenratio eroderen.
In de afgelopen jaren hebben bepaalde brokers provisievrije handel in een aantal geselecteerde ETPs geïntroduceerd. Biedt uw broker dit type aan, dan heeft u geluk. De komst van provisievrije ETP-handel betekent dat één van de belangrijkste nadelen van ETPs ten opzichte van traditionele fondsen is weggenomen.
Tracking error
Beleggers die een ETP kopen vertrouwen erop dat deze het rendement van de onderliggende index oplevert. In de praktijk hebben ETPs echter de neiging om wat af te wijken van hun referentie-indices. Deze afwijking wordt 'tracking error' genoemd. Een bepaald niveau van tracking error is normaal en te verwachten. De beheervergoedingen die de ETP-aanbieder aanrekent, dragen direct bij aan de tracking-error (en vormen er vaak het grootste deel van). Zelfs na correctie voor de beheerkosten hebben de meeste ETPs echter nog een resterende tracking error. Dat komt door inconsistente wegingen tussen de index en het ETP, de zogenoemde dagelijkse 'compounding' (samenstelling), of vanwege de steekproefbenadering ('sampling'), om er een aantal te noemen.
In de praktijk is het verschil tussen de meeste ETPs en hun referentie-indices doorgaans vrij klein. Beleggers moeten zich niettegenstaande van bewust zijn van dit verschil en in hun beoordeling proberen om inzicht te krijgen in de onderliggende redenen.
Tegenpartijrisico
In de afgelopen jaren is tegenpartijrisico sterk op de voorgrond getreden. Het deed heel wat stof opwaaien in de Europese ETP-sector, ook al speelt dit risico al tientallen jaren een rol in vrijwel elke fondsstructuur. Tegenpartijrisico betekent eigenlijk gewoon het risico dat iemand de belofte die hij doet, niet nakomt. Bij ETPs vloeit tegenpartijrisico voornamelijk voort uit twee praktijken: het uitlenen van effecten en synthetische replicatie. Net als bij alle risico’s is het belangrijk om (waar mogelijk) te kwantificeren welke beloning een belegger krijgt als hij dit risico op zich neemt. Het beoordelen van zowel risico als beloning moet beleggers beter in staat stellen om te bepalen of deze praktijken overeenstemmen met hun risicobereidheid.
In deze educatieve reeks bespreken wij uitsluitend de basis van elk van deze praktijken. Als u een diepgaandere analyse wilt, kijk dan naar wat Morningstar’s ETF-analisten hebben te zeggen over zowel synthetische replicatie als uitlening van effecten door de belangrijkste Europese ETP-aanbieders.
Het uitlenen van effecten is een beleggingspraktijk die al tientallen jaren wordt toegepast. Hierbij leent een fonds een gedeelte van zijn particiaties (bijvoorbeeld aandelen en obligaties) voor een bepaalde tijd uit aan een andere marktdeelnemer. De lener belooft de stukken op zijn beurt op een latere datum terug te leveren. Ervaren beleggers weten dat het lenen van effecten op deze manier de basis voor short-selling is. Ondanks het feit dat deze werkwijze ook in het verleden tot de geaccepteerde praktijk hoorde, wordt er sinds kort kritisch gekeken naar het uitlenen van effecten door ETPs.
Normaal gezien worden er echter verschillende maatregelen getroffen om beleggers te beschermen tegen de tegenpartijrisico’s verbonden met het effectenleningen, zoals onderpandvereisten en schuldbewijzen. Bovendien profiteren ETP-beleggers gewoonlijk van deze praktijk, die aanvullende inkomsten voor het fonds genereert, die meestal worden doorgegeven aan de beleggers.
De tweede bron van tegenpartijrisico die meestal met ETPs verbonden is, is synthetische replicatie. ETFs met synthetische replicatie verkrijgen het rendement op hun referentie-index via een swap. In feite betekent dit dat een bank of een andere instelling belooft het rendement van de referentie-index aan het ETP te leveren, in ruil voor het rendement op een afzonderlijk mandje van activa. Beleggers in fondsen met synthetische replicatie lopen het risico dat de tegenpartij voor de swap niet het indexrendement oplevert. In de praktijk wordt dit risico verminderd omdat er een onderpand wordt afgegeven voor de swap-blootstelling van het fonds. In ruil voor dit extra risico bieden fondsen met synthetische replicatie gewoonlijk een lagere tracking-error en lagere vergoedingen dan categoriegenoten met fysieke replicatie.
Gebrek aan kennis onder beleggers
Tot slot, ETPs blijven een relatief nieuw beleggingsvehikel. Veel beleggers zijn dus nog altijd bezig om hun inzicht in deze producten te verbeteren en te kijken hoe zij deze het best kunnen inzetten in hun portefeuilles. In tegenstelling tot de eerder vermelde nadelen van ETPs is dit echter geen structureel gebrek en kan er iets aan gedaan worden. Morningstar hoopt u te kunnen voorzien van de tools en voorlichting die u nodig heeft om te bepalen hoe u deze producten het best kunt toepassen in uw eigen portefeuille of die van uw klanten.
Meer leren over beleggen in ETPs/ETFs. Bezoek dan Morningstar's ETF Center met artikelen over ontwikkelingen op de ETF-markt en ETF-strategieën. De ETF Bibliotheek staat vol artikelen over beleggen in en met ETFs.
