De impact van het provisieverbod?! Wie het weet, die mag het zeggen. De sector van het vermogensbeheer is zoekende, vindt en de impact tekent zich meer en meer af. Maar ook onvoorziene, negatieve effecten openbaren zich. En er blijven nog vragen onbeantwoord waarbij de toekomst het zal leren.
Om de stand van zaken op te nemen en meer helderheid te krijgen organiseerde Morningstar dinsdag een paneldebat over de impact van het provisieverbod. Doel: een antwoord op vragen als kunnen actief beheerde beleggingsfondsen nu eerlijk de concurrentie aan met hun passieve tegenhangers, ontketenen aanbieders van ETFs ook in ons land een prijzenoorlog, loopt het huidige, ruime aanbod van beleggingsfondsen gevaar en gaan particuliere beleggers ongeadviseerd zelf aan de slag?
Hester Borrie (hoofd global distribution en marketing bij Robeco), Bert van den Broek (hoofd beleggingscompetence bij Rabobank Private Banking), Pieter Furnee (head of global client group Benelux bij Deutsche Asset & Wealth Management), Wim van Zwol (head of institutional sales northern Europe bij Vanguard) en Tim Mortelmans (hoofd toezichtgroep financiële ondernemingen bij de Autoriteit Financiële Markten) werden door Morningstar’s head of research Benelux San Lie ondervraagd. Welkom in het provisievrije tijdperk.
Staatscourant onder de kerstboom
Eerst de wet, want de wet waarin het provisieverbod is geregeld is nog steeds niet gepubliceerd in de Staatscourant. Terwijl hij al wel op 1 januari 2014 van kracht wordt. Vooralsnog is er een herenakkoord tussen de AFM en ABN Amro, ING Bank, Rabobank, SNS Bank, BinckBank en Van Lanschot dat begin dit jaar werd gesloten. De banken hebben beloofd met ingang van 2014 geen vergoeding meer aan te nemen van fondshuizen van wie ze fondsen aan de man brengen.
Maar Tim Mortelmans (AFM) kwam met het verlossende antwoord: voor de kerst is de wet gepubliceerd. “De wetgever geeft de sector iets voor onder de kerstboom.”
Actief versus passief
Dat er een gelijk speelveld komt voor actief en passief beheerde beleggingsfondsen, daarover zijn de panelleden het eens. Beleggers kunnen nu actieve en passieve fondsen beter met elkaar vergelijken en zien hoe het fonds presteert. Kortom de transparantie neemt toe en dat is alleen maar goed.
In het Verenigd Koninkrijk zijn beleggers, als gevolg van het provisieverbod dat begin dit jaar is ingegaan, fors meer gaan beleggen in ETFs. Daarop wees Morningstar’s Andy Pettit, director data en research strategy. Voorheen werden ETFs nauwelijks aangeboden omdat ze geen provisie betalen aan adviseurs. Nu veroveren ze hun deel van de markt.
Dat een partij als Vanguard, één van de grootste aanbieders van passieve fondsen als indexfondsen en ETFs, in het Verenigd Koninkrijk een prijsoorlog ontketende geeft de ETF boost nog wat extra stuwkracht. En het wil de strijd om de gunst van de belegger blijven voeren totdat er echt geen kostenreducties meer mogelijk zijn. Dat zei Simon Vanstone, die verantwoordelijk is voor Vanguard’s institutionele sales in Europa, eerder deze week tegen Fondsnieuws.
Wim van Zwol (Vanguard) onderstreepte dat het bij een coöperatieve onderneming als Vanguard hoort om de prijzen te verlagen. “Het voordeel dat onze schaalgrootte oplevert wordt doorgegeven aan beleggers.”
Pieter Furnee, die met DA&WM zowel actieve als passieve fondsen aanbiedt verwacht prijsdruk, maar waar het kostenverschil zich nu nog voor de komma afspeelt is dat volgens hem na het provisieverbod verschoven tot achter de komma.
“Passief zal zijn fair share van de markt veroveren”, meent Bert van den Broek (Rabobank), zonder aan te kunnen geven hoe groot het marktaandeel zal worden. Hij ziet overigens ook mogelijkheden om de prijzen bij actieve fondsen verder te verlagen. Mortelmans van de AFM vindt het een goede ontwikkeling dat het aandeel van passief toeneemt. Eerder stelde de financiële waakhond vast dat er in Nederland maar een beperkt aanbod van passieve producten is. Dat ETF-aanbieders geen provisie betalen zal er zeker mee te maken hebben gehad dat ze nauwelijks op het schap lagen bij banken en adviseurs.
Hester Borrie (Robeco) ziet graag dat de discussie zich niet beperkt tot actief versus passief, maar gaat over wat het waard is waarin een belegger belegt. “Hoe construeer je de portefeuille van een klant zodat hij uitkomt bij het gewenste rendement tegen een voor hem acceptabel risico? Dat wordt een interessante vraag.” Zij meent dat beleggers bereidt zijn om te betalen voor de actief beheerde fondsen in vermogenscategorieën waarin Robeco zich onderscheidt.
Duidelijk is wel dat een fondsmanager nog meer zijn toegevoegde waarde moeten bewijzen en de benchmark moet verslaan.
Verzekeringsfondsen komen ook aan de beurt
Verzekeringsfondsen vallen niet onder het provisieverbod en blijven dus buiten schot. Een gemiste kans. Net als andere fondshuizen geven aanbieders van verzekeringsfondsen in de regel een deel van de management fee door aan de partij die het fonds aan de man heeft gebracht. “Een herenakkoord tussen de AFM en verzekeraars spookt weleens door mijn hoofd”, gaf Mortelmans (AFM) toe. Hiermee verwijst hij naar het bovengenoemde akkoord tussen de AFM en de grote banken.
Mortelmans vindt het goed dat de verzekeringssector er zelf ook al over nadenkt, ofschoon hij ook ziet dat “sommige partijen de kop in het zand steken.” Voor hen heeft Mortelmans een duidelijke boodschap: het is beter dat de sector zelf stappen neemt dan dat de AFM moet gaan trekken en duwen.
Verschraling aanbod beleggingsfondsen
Pieter Furnee verwacht dat 80 procent van de beleggingsfondsen met een zogenaamde schone aandelenklasse komt. Die trend zie je volgens hem ook in het Verenigd Koninkrijk. Fondsaanbieders zullen alleen voor de goedlopende en veelbelovende fondsen met een provisievrije variant komen. Dat betekent een verschraling van het aanbod, maar wellicht ook een opschoning.
Erger is het fenomeen van de huisfondsen waarmee banken komen. Wouter Weijand, beheerder van het BNP Paribas Global High Income Equity Fund en dinsdag aanwezig in het publiek, kreeg er als fondsbeheerder zelf mee te maken. Hij ziet een schaduwwereld in het vermogensbeheer ontstaan. "Banken willen de inkomsten die ze door het provisieverbod derven ergens anders goedmaken. Je ziet daarom dat ze het beheer van geld gaan insourcen door zelf fondsen op te zetten die ze vullen met mandaten. Hierdoor kunnen ze goedkoper inkopen.
De vraag is: waar blijft dit inkoopvoordeel? Blijft het bij de bank of gaat het naar de beleggers? Omdat ze geen provisie meer krijgen van de fondshuizen zetten ze zelf een fee op het fonds en brengen dat in rekening aan beleggers. Dit is een onvoorzien neveneffect van het provisieverbod, want deze huisfondsen zijn niet transparant. Aanvullende regelgeving is nodig.”
Weijand zag dat ABN Amro Verzekeringen EUR 390 miljoen uit zijn dividendfonds terugtrok, omdat beleggers die via een verzekering in zijn fonds belegden naar een huisfonds werden overgezet. Volgens de fondsbeheerder hebben andere fondsaanbieders daar ook mee te maken, maar durft niemand er in het openbaar wat over te zeggen omdat ze voor de rest nog erg afhankelijk zijn van de banken.
Mortelmans (AFM) ging niet echt op deze trend in, maar het is nauwelijks voor te stellen dat de toezichthouder hier niet de vinger aan de pols houdt.
Lees in dit opzicht zeker ook de column Provisies in verzekeringsfondsen ook verbieden van San Lie. Verzekeraars wringen zich in vreemde bochten en bedienen zich in brieven aan klanten van vage prietpraat om hen over te hevelen naar andere beleggingsfondsen onder het mom dat het goedkoper en beter zou zijn.
Advies nieuwe stijl
Er wordt aangenomen, en in sommige gevallen gevreesd, dat beleggers massaal kiezen voor execution only. Omdat ze niet willen betalen voor advies, nu ze zien wat het kost, en/of denken dat ze het zelf kunnen. Overschatting van de eigen financiële kennis en kunde ligt op de loer en het is wachten op ongelukken. Morningstar heeft daar al eerder zijn zorgen over uitgesproken. Daarbij komt ook, dat veel beleggers te klein zijn voor advies: de verhouding tussen hun belegbare vermogen en de kosten voor advies slaat negatief uit of banken vinden dit type belegger niet aantrekkelijk genoeg voor advies.
Bert van den Broek (Rabobank): “De meeste adviesklanten van Rabobank geven aan dat ze bij advies blijven, maar wat als volgend jaar de rekening op de deurmat valt? Op dat moment eten we de pudding.” Hij voorziet dat sommige adviesklanten dan alsnog afzien van advies. Van den Broek verwacht dat er eenvoudige adviesmethoden zullen komen voor kleinere klanten. Hij denkt dan aan internet en apps voor smartphone en tablet.
Dreigt er een grijs gebied te ontstaan tussen execution only en advies, of toch niet? Er ontstaan in dit gat vormen van begeleiding en bediening. Maar de vraag is waar begint advies en bij wie de verantwoordelijkheid ligt? Mortelmans van de AFM ziet allerlei nieuwe concepten die volgens hem niet strikt moeten worden opgehangen aan de termen execution only of advies. “Er zullen nieuwe en bestaande partijen in het gat van advies voor de kleine belegger springen. Dat is geen advies in de klassieke zin, maar advies nieuwe stijl.” Overigens moet volgens Mortelmans ook de vraag gesteld worden wat de toegevoegde waarde van advies in sommige gevallen is.
Mortelmans daagde beleggingssector uit om innovatief te zijn en met tussenvormen van execution only en advies te komen. Hij vindt de sector weinig innovatief op dit gebied. Schijnadvies moet volgens hem worden voorkomen door klanten duidelijk te maken wat klanten wel en niet wordt geboden. Onder de toehoorders was er terughoudendheid om de oproep aan de slag te gaan, want het is onduidelijk bij wie dan de aansprakelijkheid ligt. “Dat is een spannende vraag”, aldus Mortelmans.
Lastig vergelijken
Ondertussen komen banken en brokers met hun tarieven voor advies en transacties in het provisievrije tijdperk. Andy Pettit (Morningstar) liet zien dat in het Verenigd Koninkrijk veel verschillende kostenmodellen zijn gekomen die voor beleggers lastig te vergelijken zijn.
Dat is in Nederland niet anders. Elementen als servicefee of bewaarloon, transactiekosten en een percentage van het vermogen worden door de ene partij wel en door de andere niet in rekening gebracht. En dan verschilt ook nog de hoogte daarvan. De Consumentenbond heeft er een overzicht van gemaakt.
Terug naar het begin. Er zijn vragen beantwoord en er zijn nog vragen bijgekomen. Desgevraagd vinden alle panelleden het provisieverbod -vooralsnog- een zegen. Eind 2014 zou er weer een debat over de impact van het provisieverbod gevoerd moeten worden. Dan zijn we een jaar verder en is de balans –verder- op te maken.
Hester Borrie, Bert van den Broek, Wim van Zwol, Pieter Furnee, Tim Mortelmans (niet zichtbaar) en San Lie tijdens het debat over de impact van het provisieverbod.
Lees ook
Provisies bij verzekeringsfondsen ook verbieden
