“We zijn halverwege het hervormen het de Russische economie gestopt. Maar midden tussen de overgang van een centrale planeconomie naar een vrijemarkteconomie ben je nergens”, blikte Andrei Koyzrev tijdens de Morningstar Institutional Conference Europe in Amsterdam terug op de roerige jaren negentig in Rusland. Kozyrev was minister van buitenlandse zaken onder president Boris Jeltsin van oktober 1991 tot januari 1996.
Volgens Kozyrev kampt Rusland tegenwoordig nog steeds met de gevolgen van dit onvoltooide proces. Een totalitair regime zoals dat van president Vladimir Poetin levert op economisch terrein niets, stelt hij. Zeker niet met de huidige lage olieprijs. “Met de hoge olieprijs was Rusland een supermacht, maar met een lage olieprijs komt het systeem onder druk te staan”, stelt Kozyrev. Het beleid van Poetin is er volgens hem dan ook op gericht om het huidige systeem te verdedigen. “Dat Oekraïne toenadering tot Europa zoekt, wordt door Poetin als een grote bedreiging gezien. Want het volgende land is dan Rusland. Maar Russen zijn altijd op Europa gericht geweest.”
Waar aan toe?
Beleggers vragen zich ondertussen af waar ze aan toe zijn met Rusland. De Russische aandelenmarkt ging vorig jaar met 35 procent onderuit. Maar dit jaar lijkt alles anders en staat de Russische beursgraadmeter Micex op een winst van 18 procent. Dat is overigens in roebel gemeten. Door de koersval van de Russische munt ligt de winst van de Micex in euro gemeten rond de helft van het hoogtepunt in 2011.
Beleggingsfondsen in Russische aandelen verloren vorig jaar gemiddeld 38,31 procent (zie tabel onderaan dit artikel). Daarmee was de Morningstar-categorie ‘Aandelen Rusland’, waarin deze fondsen zijn ondergebracht, de slechtst presterende categorie in 2014. Beleggingsfondsen in Russische aandelen noteerden vorig jaar dan ook een uitstroom van EUR 1,5 miljard, zo blijkt uit gegevens van Morningstar over kapitaalstromen van en naar beleggingsfondsen. Maar dit jaar tot en met februari staat dezelfde categorie op een winst van 23,36 procent is daarmee de best presterende beleggingscategorie.
De crisis in Oekraïne, de economische sancties door het westen voor de Russische betrokkenheid daarbij en de dalende olieprijs zorgden voor dalende koersen. Maar met het broze vredesakkoord in Oekraïne lijkt er weer hoop. Was 2014 voor Rusland een annus horibilis waarvan beleggers nog lang de naweeën hebben? Of woedde er vorig jaar een perfect storm waarvan beleggers nu kunnen profiteren? Daarover zijn de meningen verdeeld.
Vingers niet branden
“Het leek vorig jaar niet veel slechter te kunnen voor Rusland, misschien wordt het nu iets beter”, reageert Maarten-Jan Bakkum, beleggingsstrateeg opkomende markten bij vermogensbeheerder ING IM, op het huidige positieve sentiment rond Rusland. Dat sentiment deelt hij overigens niet. Bakkum waarschuwt, dat de winst op de Russische aandelenmarkt met horten en stoten gaat en alles te maken heeft met de olieprijs en niets met een verbeterde economische situatie in het land. “Als grote olieproducent is Rusland extreem gevoelig voor de olieprijs en die gevoeligheid is alleen naar groter geworden. De stijgende olieprijs sinds eind januari heeft Rusland geholpen, maar als de olieprijs daalt dan zakt de Russische markt weer weg.”
Bakkum hekelt de Russische overheid die geen hervormingsmaatregelen neemt en het investeringsklimaat niet verbetert. Dat de Russische centrale bank de rente verlaagt vindt hij risicovol. Hierdoor wordt het renteverschil met andere landen kleiner en vergroot het de kapitaaluitstroom. “Ik vind dat een kamikaze-actie.” De strateeg is duidelijk: “Beleggers moeten hun vingers niet branden aan Rusland.”
Double discount
Han Dieperink, chief investment officer bij Rabobank, is daarentegen positiever gestemd over beleggen in Rusland. Hij stelt, dat erin 2014 een “perfect storm” woedde in het land. Deze storm leidde volgens Dieperink tot een “double discount” met een zwaar ondergewaardeerde aandelenmarkt en een zwaar ondergewaardeerde munt.
Het extreem negatieve sentiment rond Rusland eind vorig jaar tendeert volgens hem nu naar een meer normale waardering. “Natuurlijk blijft Rusland risicovol om in te beleggen, maar aandelenkoersen op 0,5 keer de boekwaarde is al het slechte nieuws wel verdisconteerd.”
Dieperink verwacht, dat Rusland door de lage olieprijs en de economische sancties juist toenadering tot het westen zal zoeken. Hij vindt dat er ook niet te veel nadruk op de olieprijs moet worden gelegd. “Olie is 40 tot 45 procent van de overheidsbegroting, maar die sluitende begroting is in roebel en in roebel is de olieprijs niet gedaald. Verder is energie maar 20 procent van het Russische bruto binnenlands product.”
Politiek risico
Zowel Bakkum als Dieperink vinden het politieke risico dat beleggers in Rusland lopen levensgroot. De overheid is en blijft onbetrouwbaar. Hoe gevaarlijk en onvoorspelbaar beleggen in Rusland kan zijn ervoer bijvoorbeeld Skagen Kon-Tiki.
Het emerging markets fonds had een belang in het Russische conglomeraat Sistema, dat ondermeer investeert in met onder meer belangen in de Russische olie-industrie, telecom en gezondheidszorg. Bestuursvoorzitter en grootaandeelhouder Vladimir Jevtoesjenkov werd september vorig jaar onder huisarrest geplaatst, omdat hij zich bij de overname van olieproducent Bashneft volgens de autoriteiten schuldig zou hebben gemaakt aan witwaspraktijken. Of hij zijn belang in Bashneft maar even aan de Russische staat wilde overhandigen. Rond de hele zaak hing een sterke geur van vriendjespolitiek, omdat staatsoliebedrijf Rosneft zijn oog op Bashneft had laten vallen. Igor Sechin, de topman van Rosneft, is een trouwe bondgenoot van Vladimir Poetin.
De koers van Bashneft ging onderuit en drukte op zijn beurt flink op het rendement van Skagen Kon-Tiki. Een belegger kan in zo’n geval vaak alleen maar lijdzaam toezien. Kon-Tiki verkocht de meeste van zijn Russische aandelen omdat het het politieke risisco te groot vond. Als een tegendraadse waardebelegger als Skagen Kon-Tiki tot zoiets overgaat, dan is dat een stevig signaal.
Potentie
Kozyrev stelt, dat Rusland veel economische potentie heeft. Hij wijst er op om de opiniepeilingen in Rusland, die zeggen dat 85 procent van de bevolking achter Poetin staat, niet te geloven. “Wat zijn dergelijke opiniepeilingen waard in een land met een totalitair regime”, stelt hij een retorische vraag. “Veel jonge Russen zijn goed opgeleid, spreken goed Engels en die willen wat anders.”
Fors verliezen en fors winnen met Russische aandelen
(Klik op tabel voor vergroting)
Morningstar-analist Matias Möttölä werkte mee aan dit artikel.