6 Interessante vragen aan actief beheerde beleggingsfondsen

Maar er zijn ook actief beheerde beleggingsfondsen die zich blijken te gedragen als een indexfonds of ETF. De porteuilles van deze fondsen zitten dicht tegen de index aan en bevatten grotendeels dezelfde aandelen of obligaties. Hun rendement wijkt dan ook niet veel af van dat van de index, maar ze zijn wel fors duurder dan een indexfonds of ETF. Dit soort fondsen zijn de beruchte indexhuggers of indexknuffelaars.

De sterke opkomst van passieve beleggingsfondsen hebben actieve fondsen deels aan zichzelf te danken. Studies tonen aan dat 80 procent van de actief beheerde beleggingsfondsen niet doet waarvoor ze bedoeld zijn: een beter rendement boeken dan de index of benchmark.

Wie als belegger kiest voor actief fondsbeheer, moet er voor zorgen dat hij waar krijgt voor zijn geld. Hierna volgen enkele belangrijke vragen die beleggers moeten stellen aan actief beheerde beleggingsfondsen. Als een actief fonds geen bevredigend antwoord geeft op deze vragen dan kan het beste een ander actief of passief beleggingsfonds worden overwogen.

Fondsrapport en fondsanalyse
In dit artikel wordt verwezen naar het fondsrapport en de fondsanalyse op de website www.morningstar.nl. Het fondsrapport is een overzichtspagina met informatie over onder meer het rendement, risico en kosten van een beleggingsfonds. Die gegevens zijn ondergebracht bij diverse gelijknamige tabjes. Als het beleggingsfonds wordt gevolgd door de analisten van Morningstar dan bevat het fondsrapport ook een kopje Morningstar Research. Daaronder staat in het kort de beoordeling door de Morningstar-analisten van vijf belangrijke aspecten van een beleggingsfonds: beheerteam, fondshuis, beleggingsproces, rendement en kosten. Deze beoordeling kan Positive, Neutral of Negative zijn. In het antwoord op de zes vragen aan actief beheerde beleggingsfondsen wordt regelmatig naar deze aspecten en de waardering ervan verwezen.

Als een beleggingsfonds wordt gevolgd door de analisten van Morningstar dan bevat het fondsrapport ook een tabje Fondsanalyse. Dat linkt door naar een uitgebreidere analyse en waardering door de Morningstar-analist van de vijf genoemde aspecten beheerteam, fondshuis, beleggingsproces, rendement en kosten. De fondsanalyse is alleen toegankelijk voor wie zich heeft geregistreerd op www.morningstar.nl. Dat is gratis en behelst niet meer dan het aanmaken van een inlog met wachtwoord. Je kunt daarbij ook aangeven of je de gratis wekelijkse nieuwsbrief van Morningstar wilt ontvangen.

Een deel van een fondsrapport op www.morningstar.nl , met ook een fondsanalyse en de beoordeling van het beheerteam, fondshuis, beleggingsproces, rendement en kosten van een beleggingsfonds door de analisten van Morningstar (klik op afbeelding voor groter formaat).

Meer over de Morningstar Rating (sterren) en de Morningstar Analyst Rating is te lezen in de artikelen De toekomst staat niet in de sterren, Morningstar Rating versus Morningstar Analyst Rating en Morningstar Analyst Rating: het inzicht van de analist.

Vraag 1: Hoeveel betaal ik voor actief beheer van een beleggingsfonds?
Betalen voor het aanhouden van een beleggingsfonds in een beleggingsportefeuille doet een belegger sowieso, ongeacht of hij voor een actief of passief beheerd fonds kiest. Op indices gebaseerde fondsen zoals ETFs en indexfondsen beschikken op dit vlak doorgaans over een ingebouwd voordeel, omdat een index volgen nu eenmaal minder kost dan afzonderlijke effecten analyseren, waarderen en selecteren zoals bij een actief beheerd fonds. Toch zijn kosten bij een indexfonds of ETF een even belangrijk aspect als bij actief beheerde fondsen.

Hoe kom ik achter de kosten van een beleggingsfonds?
Let op de lopendekostenfactor (of ongoing charges) van het beleggingsfonds. Die geeft een indicatie van de kosten die een belegger heeft, zoals de beheervergoeding of management fee. De prestatievergoeding of peformance fee zit niet in de lopendekostenfactor en wordt los vermeld. In het fondsrapport geeft Morningstar de lopendekostenfactor.

Als het beleggingsfonds over een Morningstar Analyst Rating beschikt, kijk dan naar wat de analisten van Morningstar zeggen over de kosten. ‘Kosten’ is één van de vijf factorendie de analisten meenemen in hun beoordeling van een fonds en het vormt een belangrijk onderdeel van de totale waardering. De kwalificatie kan Negative, Neutral of Positive zijn en is een indicatie van de kosten van het beleggingsfonds in verhouding tot andere, vergelijkbare fondsen.

Kosten zijn een bepalende factor in het rendement voor een belegger. Als de kosten van een beleggingsfonds de waardering Negative krijgt, dan moet je als belegger alert zijn. De kwalificatie Positive maakt een fonds interessant. Zo heeft Robeco een lopendekostenfactor van 0,64 procent en beoordeelt Morningstar de kosten met Positive. “De kosten van Robeco zijn behoorlijk laag in vergelijking met andere beleggingsfondsen in wereldwijde aandelen”, staat er in de fondsanalyse van Robeco.

Vraag 2: Is mijn actief beheerde beleggingsfonds écht actief?
Voor beleggers in actief beheerde beleggingsfondsen is er niets zo frustrerend als er achterkomen dat hun fonds zich precies gedraagt als een indexfonds, terwijl het vier- tot vijfmaal duurder is. Als je in plaats van een indexfonds hebt gekozen voor een actief beheerd fonds, dan verwacht je dat de beheerder zijn kosten waarmaakt door slimme beleggingsbeslissingen te nemen waardoor het fonds zich positief van de index onderscheidt.

Afwijken van de benchmark is overigens niet hetzelfde als de benchmark verslaan. Een beheerder kan met zijn eigen selectie van aandelen of obligaties ook minder presteren dan de index. Toch is het als belegger in actief beheerde fondsen verstandig om te polsen hoe actief het beleggingsfonds precies wordt beheerd.

Hoe kom ik er achter of mijn beleggingsfonds écht actief of een indexknuffelaar is?
Een maatstaf om de portefeuille van een beleggingsfonds te vergelijken met een index is active share. Active share wordt door de fondsanalisten van Morningstar vaak gebruikt wanneer ze nagaan in welke mate een actief beheerd fonds verschilt van zijn benchmark. Hoe dichter bij 100 procent, hoe hoger de active share en actiever de fondsbeheerder belegt en afwijkt van de index.

De active share is niet beschikbaar in de fonds-rapporten op www.morningstar.nl. De analisten van Morningstar schrijven er wel vaak over in hun fondsanalyse. Bij SNS Nederlands Aandelenfonds, met een active share van 6 procent mist Morningstar actief beheer. “Hoewel het risicobudget in 2010 werd verhoogd blijft de portefeuille de samenstelling van de benchmark, de Euronext AEX TR, zeer nauw volgen. Hoewel een hogere mate van actief beheer niet per se tot outperformance leidt, is het wel een voorwaarde. Het gebrek aan actief beheer bij dit fonds blijft daarom ons belangrijkste kritiekpunt. […] denken wij dat door het gebrek aan actief beheer de kans dat dit fonds op lange termijn waarde toevoegt zeer gering is.”

Ook het rendement van het beleggingsfonds ten opzichte van de benchmark kan een aanwijzing geven voor de mate waarin fonds en index met elkaar overeenstemmen. In het fondsrapport staat onderhet tabje Rating en risico in het onderdeel Statistieken moderne portefeuilletheorie de R-kwadraat. Dat cijfer geeft aan in welke mate een fonds en zijn referentie-index op hetzelfde moment in dezelfde richting evolueren. Als een beleggingsfonds alleen in aandelen of obligaties uit de index belegt, zal het meestal een R-kwadraat dicht bij 100 kennen. Als een R-kwadraat omgekeerd laag is, betekent dit dat slechts een klein gedeelte van het rendement van een beleggingsfonds wordt ver-klaard door de index.

Vraag 3: Begrijp ik de strategie van het beleggingsfonds?
Actieve beleggingsstrategieën kunnen talrijke vormen aannemen. Sommige actief beheerde fondsen leggen zich toe op groeiaandelen en andere richten zich op waardebeleggingen. Sommige gebruiken een breed gediversifieerde portefeuille met honderden beleggingen, terwijl andere zich slechts tot enkele tientallen namen beperken. Binnen het vastrentende segment kan het ene actief beheerde fonds meer kredietrisico nemen en kan een ander fonds in meer of mindere mate dan de concurrentie beleggen in één soort effect, bijvoorbeeld schatkistpapier, bedrijfsobligaties of hypotheekobligaties.

Hoe kom ik achter de strategie van een beleggingsfonds?
De categorie waarin Morningstar een beleggingsfonds onderbrengt is een beginpunt. Zit een beleggingsfonds in de Morningstar-categorie ‘Aandelen wereldwijd large-cap gemengd’ dan weet je dat het wereldwijd in groei- en waarde-aandelen belegt. In het fondsrapport staat onder het kopje Beleggingsdoelstelling de doelstelling van het fonds kort omschreven.
Ook het prospectus van het beleggingsfonds geeft informatie over de strategie. Die is te vinden op de website van het fondshuis, ofschoon sommige fondshuizen erg summier zijn over de strategie van hun fondsen en deze met hele algemene bewoordingen omschrijven. Het prospectus staat ook in Morningstars fondsrapport onder het tabje Documenten.

Het kopje Waar belegt het fonds in? in het fondsrapport op de website van Morningstar geeft informatie over de posities van een beleggingsfonds en zegt dus ook wat over de strategie. Het geeft aan hoeveel van de fondsportfeuille is belegd in aandelen, obligaties, kas/geldmarkt en overig. Verder vermeldt het de top 5 posities, top 5 regio’s en top 5 sectoren waarin het fonds is belegd.

De Morningstar Style Box geeft in één oogopslag de stijl van het beleggingsfonds. Bij aandelenfondsen laat dit raster zien of het fonds in large-cap, mid-cap of small-cap aandelen belegt en of het zicht op waarde- of groeiaandelen of allebei richt.
Bij obligatiefondsen vertelt de Style Box of het fonds in obligaties met hoge, gemiddelde of lage krediet-kwaliteit investeert en of de rentegevoeligheid laag, gemiddeld of hoog is.

Een deel van een fondsrapport op www.morningstar.nl , met de Morningstar Style Box, assetverdeling en de top 5 posities in regio’s, sectoren en aandelen (klik op afbeelding voor groter formaat).

In hun fondsanalyse gaan de analisten van Morningstar ook in op de strategie of het beleggingsproces. Het beleggingsproces is één van de vijf factoren waar de analisten naar kijken bij hun beoordeling van een fonds. Zo staat er over obligatiefonds Delta Lloyd L Bond Euro in het rapport: “Het startpunt van het beleggingsproces is een macro-economische analyse, op basis waarvan het vermogen wordt gealloceerd over de verschillende soorten leningen (staats, staatsgerelateerd en leningen met onderpand). Hiernaast wordt ook de duration (rentegevoeligheid van de portefeuille) bepaald en de landenallocatie. Dit laatste gebeurt mede aan de hand van een grondige bottom-up analyse. De gehanteerde benchmark (iBoxx Euro Sovereign Index) wordt niet zozeer gebruikt voor de samenstelling van de portefeuille, maar eerder voor de bepaling van het risicobudget.”

Pas op, want een categorie zegt niet altijd alles over de strategie van een beleggingsfonds. Zo bevat de eerdergenoemde Morningstar-categorie ‘Aandelen wereldwijd large-cap gemengd’ meer dan vijftig verschillende beleggingsfondsen. De meeste daarvan nemen de MSCI World Index als uitgangspunt, maar de manier waarop zij de benchmark proberen te verslaan is nogal divers. Er zijn soms grote verschillen tussen beleggingsfondsen in deze categorie wat betreft regio- en landenallocatie en posities in large-cap en mid-cap aandelen. De portefeuille van Fidelity World Fund bestaat voor 60 procent uit Amerikaanse aandelen waar First State Worldwide Sustainability Fund voor de Verenigde Staten slechts een weging van 24 procent hanteert. M&G Global Leaders Fund heeft slechts 51 procent belegd in large-cap aandelen en heeft een flinke allocatie van 35 procent in mid-caps en 14 procent in small-caps. Maar categoriegenoot NN Global Fund belegt voor 96 procent in large-caps en 4 procent in mid-caps.

Ook in de categorie ‘Aandelen wereldwijd - inkomen’, waarin dividendfondsen zijn ondergebracht, zijn de onderlinge verschillen groot. Het ene dividendfonds DWS Top Dividende is beduidend defensiever ingesteld dan het andere, veel offensievere Aberdeen Global World Equity Dividend.

Ga bij vaststellen van de beleggingsstrategie nooit alleen af op de naam van een beleggingsfonds, want dat is een vlag die de lading niet altijd dekt. BlackRock European Special Situations Fund en Schroder European Special Situations zijn op het eerste gezicht twee beleggingsfondsen die beleggen in hetzelfde thema: ondernemingen in een bijzondere situatie zoals een reorganisatie, fusie of opsplitsing. Maar een nadere analyse van het beleggingsproces van deze fondsen leert, dat de term ‘special situations’ een ruimte definitie kent en dat het aantal aandelen in portefeuille en de landen en sectoren en waarin ze beleggen nogal verschilt. Daarnaast blijkt uit de analyse dat het Schroder-fonds meer een klein deel van zijn portefeuille alloceert naar bedrijven in een bijzondere omstandigheid en niet echt een special situations-fonds is.

Zorg ervoor dat je je kunt vinden in de benadering van het beleggingsfonds. Is dat niet het geval, misschien omdat je vindt dat het fonds te veel of te weinig risico neemt, schakel dan over naar een fonds dat beter bij je past.

Vraag 4: Welke rol speelt het beleggingsfonds in mijn portefeuille?
Een actief beheerd beleggingsfonds kan een blootstelling bieden aan een bepaald marktsegment: bijvoorbeeld Europese large-cap aandelen, wereldwijde small-caps of hoogrentende obligaties. Het is echter een goed idee om verder te kijken dan wat alleen de categorie zegt. Twee beleggingsfondsen uit dezelfde categorie kunnen zich immers zeer verschillend gedragen, afhankelijk van de manier waarop ze worden beheerd. Sommige fondsen maken bijvoorbeeld gebruik van uiterst geconcentreerde portefeuilles, terwijl andere veel meer gediversifieerd zijn.

Een geconcentreerd fonds zoals Investec Global Strategic Equity dat slechts 85 aandelen houdt, kan een hobbeliger rendementsparcours afleggen dan een beter gediversifieerde concurrent zoals BlackRock Global Dynamic Equity Fund met 515 aandelen in portefeuille, ook al zijn het allebei hybride large-capfondsen en hebben ze allebei een Morningstar Analyst Rating Silver.

Als de rendementen van het beleggingsfonds volatiel zijn, beschik je dan elders in je portefeuille over een tegengewicht om de pieken en dalen wat uit te vlakken? Een andere vraag die je moet stellen: houdt het beleggingsfonds een aanzienlijke positie in contanten? Zo ja, dan kan het rendement in een snel stijgende markt achterblijven, hoewel het handig kan zijn om contanten achter de hand te hebben om tijdens dalingen van de markt de rendementen te stabiliseren en eventuele koopjes op de kop te tikken.

Hoe kom ik achter de werking van een beleggingsfonds?
Controleer enkele belangrijke gegevens van een beleggingsfonds om een zeker inzicht te krijgen in de manier waarop het werkt. De Morningstar Risk-Rating geeft aan hoe volatiel het rendement van het fonds is geweest ten opzichte van vergelijkbare fondsen en vooral hoeveel slechter het heeft gepresteerd. Dat is in het fondsrapport te vinden onder het tabje Rating en risico.
Controleer in het fondsrapport onder het tabblad Portefeuille het aantal posities van het beleggingsfonds om vast te stellen hoe gediversifieerd het is en hoe groot de positie in contanten is.

Kijk ook naar de spreiding over de verschillende beleggingscategorieën om na te gaan hoe je beleggingsfonds zich verhoudt tot andere fondsen uit dezelfde categorie. Is die spreiding redelijk standaard of wijkt ze sterk af? Gebruik ten slotte de Portefeuille X-Ray van Morningstar om de samenstelling van je totale portefeuille te beoordelen en om een idee te krijgen van de rol die een specifiek actief beheerd fonds speelt.


Vraag 5: Heeft mijn fondsbeheerder een bewezen staat van dienst?
Betalen voor actief beheer van een beleggingsfonds is misschien niet de moeite waard als de beheerder van het fonds zijn sporen nog moet verdienen. Maar het is onmiskenbaar een pre als het fonds wordt beheerd door een doorgewinterde manager of een team van professionals dat het fonds al minsten tien jaar beheert en vertrouwd is met alle aspecten van een bepaald marktsegment, zoals het team van Dodge & Cox US Stock Fund.

Hoe kom ik achter de ervaring van de fondsmanager?
Kijk in het fondsrapport op het tabblad Management om meer te weten te komen over de beheerder van het beleggingsfonds - hoe lang hij het fonds al beheert en welke ervaring hij heeft met fondsbeheer - en over andere fondsen die hij onder zijn hoede heeft. Als de beheerder over een lang trackrecord beschikt, maar dit specifieke fonds nog niet zo lang beheert, controleer dan hoe zijn of haar vorige fondsen het ervan af hebben gebracht om een idee te krijgen van de prestaties in het verleden. Hoe heeft de beheerder gepresteerd in erg volatiele perioden, zoals de crisis van 2008 of de rally van 2013? Besteed in de fondsanalyse bijzondere aandacht aan het onderdeel Beheerteam om te zien wat de Morningstar-analist vindt van de fondsbeheerder.

Vraag 6: Komt mijn actief beheerde beleggingsfonds van een goed fondshuis?
De moedermaatschappij van een actief beheerd beleggingsfonds kan in sterke mate bepalend zijn voor zijn succes. De cultuur bij een fondshuis is eveneens één van de vijf factoren die de analisten van Morningstar beoordelen en benoemen in hun fondsanalyse. Ze kijken daarbij of het fondshuis een marketingmachine is die inspeelt op elke trend en beleggers telkens weer nieuwe fondsen voorschotelt, of zich beperkt tot enkele strategieën waarin het uitblinkt. Ook het personeels- en beloningsbeleid worden meegenomen in de analyse. Fondshuizen die van de Morningstar-analisten een goede beoordeling - Positive - krijgen, kunnen bogen op een beleggersvriendelijke cultuur waar de belangen van beleggers centraal staan. Dat is een belangrijke factor bij de keuze voor een actief beheerd fonds.

Wat je zeker niet wilt, is dat een beleggingsfonds dat je als kernparticipatie beschouwt om de paar jaar van beheerder en beleggingsproces verandert. Goede fondshuizen zijn bereid om beleggingsfondsen te sluiten wanneer ze te groot worden om hun actieve beheerstrategie effectief uit te voeren. Daarmee beschermen ze bestaande beleggers.

Vermogensbeheerder Kempen sloot begin 2014 zijn populaire Kempen Global High Dividend Fund. Het fonds had zijn vooraf bepaalde capaciteitslimiet van EUR 2,5-3 miljard bereikt. Deze grens was door het beheerteam onder leiding van Jorik van den Bos ingesteld om te voorkomen dat teveel instroom de uitvoering van het beleggingsproces zou belemmeren. Het dividendfonds heeft een gedeeltelijke hang naar mid- en small-cap aandelen. Hiervoor zou het lastiger worden om de posities in een min of meer gelijk gewogen portefeuille te handhaven wanneer het fonds in omvang zou blijven groeien. In het belang van bestaande beleggers is destijds besloten om het fonds te sluiten voor nieuwe instroom. Begin 2015 is Kempen Global High Dividend Fund weer gedeeltelijk open voor nieuwe beleggers.

Hoe kom ik er achter of er bij een fondshuis een beleggersvriendelijke cultuur heerst?
Controleer in het fondsrapport bij Morningstar Research of de pijler Fondshuis een positieve waardering heeft gekregen. In de fondsanalyse van de analist kun je verder lezen over hoe die waardering werd toegekend. Lees ook documentatie van het fondshuis waarin de bedrijfscultuur en het personeels- en beloningsbeleid worden beschreven. Je wilt een fondshuis dat belang hecht aan stabiliteit en dat de belangen van beleggers vooropstelt. Een veelzeggend aspect is of een fondsmanager belegt in zijn eigen fonds en daarmee zijn belang op één lijn brengt met dat van de beleggers in zijn fonds.