De wereldwijde aandelenmarkten waren dit jaar al in een dalende trend en sinds Ruslands invasie in Oekraïne is die beweging naar beneden sterker geworden. Europese beleggers hebben het leeuwendeel van die koersdaling voor de kiezen gekregen: Europa heeft nu eenmaal nauwere economische banden met Rusland dan bijvoorbeeld de Verenigde Staten. Dat is ook logisch, gezien zijn geografische ligging.
Dat regio’s ongelijk geraakt worden door de oorlog in Oekraïne, zie je ook terug in de sterkere daling van Morningstars index voor Europese aandelen dan die voor Amerikaanse aandelen: dit jaar ging de Morningstar Europe Market Index met 14,2% omlaag en de Morningstar US Market Index met 10,6% (gemeten tot 10 maart).
Niet alle aandelenmarkten hebben al veel last gehad van het conflict in Oekraïne en de sancties en handelsbeperkingen die daar uit zijn voortgevloeid. Neem Australië: de index voor Australische aandelen die Morningstar beheert, is dit jaar maar 3% gedaald – veel minder hard dan de index voor Azië die 11% in de min dook.
Vierde sanctiepakket EU
Maar daarin kan nog van alles veranderen, al was het maar omdat er steeds nieuwe sancties bijkomen. Zo maakte EU-voorzitter Ursula von der Leyen bekend dat er een vierde pakket sancties aankomt dat op dinsdag 15 maart door de EU bekrachtigd werd. Zo komen er volgens Frankrijk, dat het EU-voorzitterschap dit halfjaar op zich heeft genomen, hogere importheffingen op Russische producten. Dat zou de consequentie zijn van het feit dat Rusland zijn status als ‘meest begunstigde handelsnatie’ kwijtraakt, zo schreef NRC dinsdagochtend.
Daarnaast gaat een importverbod gelden voor duurdere luxeproducten, zoals auto’s en boten. Ook zet het vierde sanctiepakket van de EU in op importbeperkingen op producten waarin staal en ijzer verwerkt is uit Rusland. Tot slot heeft Van der Leyen al laten weten dat de Europese Unie werkt aan het tijdelijk opheffen van Ruslands lidmaatschap van de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds.
De effecten tot dusver op de diverse sectoren lopen behoorlijk uiteen. De oliesector profiteert van de hoge prijzen, terwijl bijvoorbeeld de auto-industrie kampt met leveringsproblemen van onderdelen. En die had het al moeilijk door het wereldwijde chiptekort. Onderstaande tabel maakt de verschillen inzichtelijk:
Risico’s van hoge inflatie
Terug naar de consequenties die het conflict tussen Rusland en Oekraïne gaat hebben voor de financiële markten wereldwijd. Het grootste risico lijkt nu de inflatie, zo schrijven Morningstar-analisten Victoria Franco, Dave Sekera en Alex Morozov in een omvangrijk rapport waarin zij de gevolgen van de oorlog in Oekraïne voor alle economische sectoren een voor een langslopen.
Wat betreft de inflatie is de hamvraag hoe hard die zal blijven stijgen en hoe lang die hoog zal blijven. Immers, als de inflatie op z’n huidige, hoge niveau blijft staan of nog verder stijgt, gaat dat de economische groei wereldwijd dempen en de winstmarges van bedrijven onder druk zetten. Beleggers houden nu al rekening met deze effecten, getuige de koersdaling op de aandelenmarkten de afgelopen tijd.
Daarnaast bestaat het gevaar dat Rusland niet zal kunnen voldoen aan zijn betalingsverplichtingen voor staatsobligaties in andere valuta dan de roebel. Maar het effect daarvan zal beperkter zijn dan in 1998, toen Ruslands buitenlandse schulden via obligaties groter was dan nu, denkt Morningstar.
De grondstoffenmarkt: hoe gaat het?
De analyse per economische sector hebben de Morningstar-analisten opgesteld op 10 maart – dus voordat de komst van een vierde EU-sanctiepakket bekend was. De analisten buigen zich ook over de prijzen tot nog toe dit jaar van uiteenlopende grondstoffen, zoals nikkel, alumnium, uranium, zink, palladium, koper en platina.
Zoals bekend hebben de grondstoffenmarkten de afgelopen weken een flinke boost gekregen als gevolg van van de situatie rondom Oekraïne. En natuurlijk geldt dat waar het aanbod schaarser is geworden, of die situatie dreigt, de prijzen de lucht ingaan. Per grondstof verschilt de prijsstijging die dit jaar tot nog toe is opgetreden wel sterk, zo blijkt uit data-onderzoek door de Morningstar-analisten. Vergeleken met de gemiddelde prijs in 2021 ligt de prijs voor steenkool nu bijvoorbeeld grofweg drie keer zo hoog.
Dan nikkel, een grondstof die onder meer nodig is voor de productie van roestvrij staal, batterijen en allerhande legeringen: die is dit jaar maar liefst 160% duurder geworden. Bij aluminium bedroeg de prijsstijging op 8 maart jongstleden 50%, vergeleken met vorig jaar. Voor uranium was dat 39%, voor zink 38% en voor palladium 24%. Bij de edelmetalen gaat het iets minder hard: goud 14%, koper 10% en platina 6%.
Niet alle grondstoffen stegen overigens in prijs. Bijvoorbeeld ijzererts bleef ongeveer even duur als in 2021, terwijl ruw staal zelfs meer dan 30% goedkoper werd. Daarbij moet echter wel worden gezegd dat de prijzen van deze grondstoffen vorig jaar op recordhoogte stonden.
Onderstaande tabel laat de ontwikkeling van de grondstofprijzen zien sinds 23 februari 2022, de dag voor de oorlog uitbrak:
Veel steenkool uit Rusland
Van de grondstoffen die uit een mijn afkomstig zijn, denkt Morningstar dat steenkool het hardst geraakt zal worden door verstoringen in de toeleveringsketen. Rusland is verantwoordelijk voor ongeveer 15% van de wereldwijde handel hierin, en wordt mogelijk dus hard geraakt als de export van steenkool verstoord raakt.
Deze kwetsbaarheid zie je terug in de index voor steenkool, waarvan de benchmark spotprijs begin maart boven de $420 per metrische ton uitkwam versus $137 vorig jaar en in 2020 slechts $60. De spotprijs is die voor directe levering, anders dan de termijncontracten voor levering in de toekomst, waar de grondstoffenmarkt voor het grootste deel op draait. De enorme stijging heeft natuurlijk ook gevolgen voor bedrijven zoals de grote Australische steenkoolproducent Whitehaven Coal, het eveneens Australische New Hope en Glencore, een handelshuis in onder andere metalen, mineralen en energie.
De prijsstijging van ijzererts
Voor ijzererts geldt dat Oekraïne en Rusland bij elkaar opgeteld goed zijn voor circa 4% van de wereldwijde voorraad, met een jaarlijkse productie van respectievelijk 40 miljoen ton (Oekraïne) en 25 miljoen (Rusland). De spot prijs ervan is dit jaar al met ongeveer 35% gestegen naar ongeveer $160 per ton nadat die eerder tijdens de coronapandemie nog een diepe val meemaakte.
Stel dat de prijs van ijzererts dit jaar $160 per ton zou blijven. Dan zou dat een positieve impact hebben op de waarde van bedrijven als Rio Tinto, Deterra Royalties, Fortescue, Vale en BHP.
Palladium en platina
Dan de metalen palladium en platina, die ook gevoelig zijn voor verstoringen in de toeleveringsketen. Rusland neemt namelijk maar liefst ruim 40% van de wereldwijde productie van het zilverwitte palladium voor zijn rekening, en 13% van die van platina. Chemisch gezien lijken de twee metaalsoorten wel op elkaar: beide reageren niet op zuurstof.
De prijs voor palladium ligt tot nog toe dit jaar ongeveer 25% boven dat in 2021, en bij platina is dat ongeveer 6%, laten de berekeningen van Morningstar zien. Maar dat kan, gezien de huidige volatiele prijzen op de grondstoffenmarkt, natuurlijk snel weer veranderen.
Het bedrijf waarvan de waarde geraakt wordt door de prijs van deze twee metalen, is Anglo American (AAL), het Brits-Zuid-Afrikaanse mijnbouwbedrijf. En dat nog niet eens onverdund, want Anglo American delft ook andere grondstoffen, zoals diamant, koper, ijzererts en steenkool.
