De Europese gasmarkt kent woelige tijden. Voortaan blijven Polen en Bulgarije verstoken van Russisch gas en landen die het nog wel krijgen, moeten afrekenen in Russische roebels, zo eiste het Kremlin in maart. Dat is contractbreuk, betogen de afnemers. Europese landen drongen unaniem aan op de contractueel overeengekomen betaling in euro's of Amerikaanse dollars.
Volgens Bloomberg zijn bepaalde Europese bedrijven echter mogelijk gezwicht voor het Kremlin. Vier Europese landen hebben al in roebels betaald en tien hebben een rekening geopend bij Gazprombank om vanaf half mei over te stappen, suggereren niet nader genoemde bronnen. Als de berichten kloppen, zou de Europese Commissie het beschouwen als een schending van de sancties die aan Rusland zijn opgelegd.
De Europese gasmarkten reageerden op de leveringsstop met forse prijsstijgingen. De contracten voor mei gingen open rond 126 EUR/MWh. Dat was ongeveer 20% boven de slotkoers van de vorige dag (103 EUR/MWh). De zenuwen kalmeerden echter snel en de prijs lag 's middags rond de 107 EUR/MWh. Analisten van Commerzbank gaan ervan uit dat het effect beperkt zal zijn. Hoewel Bulgarije voor ongeveer 75% afhankelijk is van Russische import, is de vraag door de lentetemperaturen sterk gedaald.
Ondertussen heeft de Poolse premier Mateusz Morawiecki de Poolse burgers gerustgesteld dat de leveringszekerheid van hun land niet in gevaar is. Het land bereidt zich inderdaad al lang voor op diversificatie: het wil meer gas betrekken uit Noorwegen en importterminals voor vloeibaar aardgas (LNG) bouwen. De Poolse gasopslagen zitten momenteel voor bijna 76% vol, blijkt uit gegevens van Gas Infrastructure Europe.
Europa's lege gasopslagen
Daar kunnen andere Europese landen alleen maar van dromen. In Duitsland, de grootste opslagmarkt van Europa en de op drie na grootste ter wereld (na de Verenigde Staten, Rusland en Oekraïne), zijn de opslagen voor slechts 33% gevuld. De situatie in Italië, dat de op een na grootste capaciteit van Europa heeft, is vergelijkbaar; daar zitten de reserves voor bijna 35% vol. Nederland zit op 25%.
Hoe dan ook, de gasopslagfaciliteiten in Europa waren deze winter gelet op de tijd van het jaar minder gevuld dan normaal, ook al vóór de Russische aanval op Oekraïne. De hoge prijzen wereldwijd zijn daar de oorzaak van. LNG werd vooral verscheept naar Azië, waar klanten bereid waren nog hogere prijzen te betalen dan in Europa. Daarbij kwamen nog kouder weer en tijdelijke productiedalingen in de Verenigde Staten, zegt Goldman Sachs Commodity Research. Tegen die achtergrond koos Europa ervoor om zijn opslagreserves aan te wenden.
Nerveuze gasmarkten
De situatie verslechterde toen Russische troepen Oekraïne binnenvielen. Angst beheerst de markt sinds 24 februari, en dan specifiek deze twee angsten: dat Europa gas op de sanctielijst zal zetten; en dat Rusland gewoon de gastoevoer zal afsluiten - zoals nu al de levering aan twee landen is gestaakt.
De prijzen op de leidende Europese markt TTF stegen op 24 februari met 50%. Het front-loaded maandcontract sloot op 23 februari op 87,76 EUR/MWh. De dag erna was het 130,66 EUR/MWh. De noteringen bereikten op 7 maart een tussentijds hoogtepunt met 217,29 EUR/MWh.
Sindsdien zijn de prijzen een beetje gedaald. Onlangs zaten ze onder de 100 EUR/MWh, maar op 27 april schoten ze opnieuw omhoog. Sinds 24 februari zijn de stijgingen op de Amerikaanse markt minder dramatisch dan in Europa, maar de prijzen zijn wel degelijk flink opgelopen.
Duitslands afhankelijkheid van Russisch gas
Duitsland is een geval apart. Het is de grootste gasverbruiker van Europa en sterk afhankelijk van invoer vanuit Rusland. De reserves waren aan het begin van 2022 behoorlijk laag, maar vanwege de escalerende situatie in Oekraïne is Duitsland eerder dan in voorgaande jaren begonnen om ze aan te vullen.
Quelle: Gas Infrastructure Europe
Opvallend is hoe leeg de grootste gasopslagplaats van Duitsland is. Deze bevindt zich in Rehden, Nedersaksen, en is toevallig momenteel in handen van Gazprom-dochter Astora GmbH. De opslag is praktisch leeg, met een vullingsgraad van 0,51% en dat is al een jaar zo.
Toen andere bedrijven in het voorjaar en de zomer bijvulden, was het beeld in Rehden anders. De vulniveaus waren afgelopen zomer constant onder de 10%, wat sommige marktwaarnemers zelfs toen interpreteerden als een poging van Rusland om de prijzen op te drijven. Volgens GIE-gegevens exploiteren in totaal 29 bedrijven ongeveer 40 gasopslagfaciliteiten in Duitsland.
Een vergelijkbare situatie doet zich voor in Nederland. Voor de grootste opslagplaats genaamd Bergermeer in Noord-Holland, die 4,1 miljard kubieke meter gas kan herbergen, heeft Gazprom ook een groot deel van de concessie in handen, maar heeft die evenmin gebruikt. De Nederlandse overheid zoekt nu naar wegen om via andere bedrijven op de open markt gas te kopen om de Bergermeer-opslag alsnog voldoende te vullen voor de volgende winterperiode.