Quis custodiet ipsos custodes? Deze frase uit de oude Romeinse tijd wil zoveel zeggen als "wie houdt de bewakers in de gaten". Oorspronkelijk ging het over de ontrouw van de Romeinse senatoren, maar het idee erachter is van alle tijden. Het gaat erom dat we degenen die de macht hebben, daar ook verantwoordelijk voor houden.
Het Latijnse woord 'custodes' vindt zijn weerklank in de beleggingswereld als we het hebben over 'custodians', een nauwkeurig omschreven rol bij institutioneel beleggen. Maar het bredere concept van 'bewaring' is belangrijk voor beleggers, vooral in het licht van recente crypto-debacles en fraude.
Als ik als belegger mijn geld aan een instelling geef, wie zorgt er dan voor dat het "veilig" is en wie kan ik aanspreken als het misgaat? Veel overheden staan garant voor spaargelden tot een bepaald niveau als deze spaar- of beleggingsproducten gereguleerd zijn. In Nederland is dat momenteel 100.000 euro per spaarder per bank.
Kwestie van vertrouwen
Laten we beginnen met de enge definitie van bewaardiensten. Fondsbeheerders willen zich concentreren op het echte beleggen, dus besteden zij hun backoffice en administrate uit aan multinationale banken.
Deze administratieve taken omvatten het claimen van belastingkortingen, het beheren van contant geld (waarover later meer), stemmen op aandeelhoudersvergaderingen en het innen van dividenden. Dit is de minder glamoureuze kant van vermogensbeheer, maar wel een belangrijke, omdat het gebaseerd is op vertrouwen en competentie.
Vanuit het perspectief van particuliere beleggers is het een extra beveiligingslaag omdat een fondsbeheerder misschien wel miljarden euro's aan vermogen onder beheer (assets under management) heeft, maar dit geld staat niet op diens bankrekening. En kan dus in theorie niet naar het Caribisch gebied of een ander paradijs verdwijnen. Fraude is zeldzaam in de financiële wereld, maar als het gebeurt kan een enorme impact hebben, zoals bijvoorbeeld bij de Duitse betalingsdienstverlener Wirecard en het ponzi-scheme van Bernie Madoff.
In veel landen is het gescheiden houden van vermogens van klanten en eigen rekeningen een wettelijke vereiste. Toch houden zelfs de grootste banken zich soms niet aan deze regels houden en krijgen dan een boete krijgen. Waarna ze soms weer dezelfde fouten maken.
Op de blaren zitten
Houd dit concept in gedachten als we kijken naar de recente Celsius-zaak, een crypto-leennetwerk dat in juni het uitstappen van investeerders onmogelijk maakte en vervolgens in juli faillissement aanvroeg. Celsius is die investeerders nu $4,7 miljard verschuldigd.
In de faillissementsaanvraag zelf wordt specifiek verwezen naar de "Celsius Custody Service", een product dat in april 2022 beschikbaar is gesteld aan Amerikaanse gebruikers. Het wordt omschreven als de "centrale hub van hun digitale activa-account", een soort digitale portemonnee met digitaal geld voordat het wordt gebruikt om een investering te doen - in dit geval het "Verdien"-programma dat een aantal verleidelijk hoge opbrengsten voorspiegelde.
Onder verwijzing naar de gebruikersovereenkomst van het bedrijf stelt het gerechtsdocument: "crypto-activa die in bewaring worden gehouden, zullen 'te allen tijde bij de [gebruiker] blijven' en 'Celsius zal digitale activa in bewaring niet overdragen, verkopen, uitlenen of anderszins opnieuw verhypothekeren tenzij 'specifiek geïnstrueerd door [gebruikers], behalve zoals vereist door een geldig gerechtelijk bevel, bevoegde regelgevende instantie, overheidsinstantie of toepasselijke wetgeving'".
Op het moment van Celsius' ineenstorting maakten 58.000 mensen gebruik van deze bewaardienst die tezamen $180 miljoen aanhielden - een verplichting die wordt gecompenseerd door activa op de balans. De kern van deze en toekomstige crypto-controverses is de vraag: waar wordt mijn geld bewaard en kan ik het terugkrijgen?
Duidelijkheid over plichten
Een andere vraag die gebruikers van Celsius nu stellen is: wat heb je met mijn geld gedaan? De volgende zin uit de faillissementsaanvraagin is een grimmige herinnering aan de macht die gebruikers overdragen aan het platform: "Zodra cryptocurrency is overgedragen aan Celsius, met uitzondering van activa die zijn overgedragen krachtens Custody Service, heeft Celsius het eigendomsrecht op het activum en de volledige bevoegdheid om het activum naar eigen goeddunken te gebruiken."
Deze rechtszaak is ingewikkeld, maar zal misschien wel duidelijkheid bieden over de innerlijke werking van een van 's werelds grootste crypto-netwerken en waarom het instortte. Dit was ook geen geïsoleerd voorbeeld. Ook het beursgenoteerde cryptoplatform Coinbase waarschuwde zijn gebruikers eerder dit jaar al dat, in het geval dat het bedrijf failliet zou gaan, hun crypto-activa in gevaar kunnen komen.
Dit kwam als een schok voor velen die ervan uitgingen dat het bedrijf, net als elk ander handelsplatform, hun geld "hostte" - dus optreedt als bewaarder en bewaker van hun geld. Begin augustus heeft een hack van het crypto-netwerk Solano zo'n $6 miljoen uit 8.000 digitale portemonnees gestolen.
De puinhoop opruimen
De financiële dienstverlening heeft een geschiedenis van schandalen, wat begrijpelijkerwijs het vertrouwen onder zijn gebruikers heeft aangetast. Bitcoin was een kind van de grote financiële crisis en kwam deels voort uit een verlies van vertrouwen in centrale banken en Wall Street. Maar we moeten wel tussenpersonen gebruiken om als bewaarders van ons geld op te treden - van de bankrekening waarop uw loon wordt gestort, tot aan het pensioenfonds dat voor uw pensioensparen zorgt.
Zelfs wanneer gereguleerde bedrijven omvallen, krijgen klanten over het algemeen een deel van hun geld terug. Crypto is naar de rand van de financiële mainstream verhuisd, maar de industrie is een slechte bewaarder van het geld van investeerders gebleken. Autoriteiten waarschuwden dat crypto-investeringen een hoog risico kennen met kans om al uw geld te verliezen. Dit advies werd niet opgevolgd, waardoor de financiële toezichthouders - de oorspronkelijke bewakers - de puinhoop nu moeten opruimen.
