Europa zette zich schrap toen vorig jaar de energieprijzen in korte tijd sky-high gingen doordat iedereen in allerlijl op zoek ging naar alternatieven voor Russisch gas. Inmiddels wordt er zoveel LNG aangeleverd richting europa, dat de prijzen flink zijn gedaald. De TTF prijs kelderde naar €55 per megawattuur, het niveau van september 2021. Zelfs een par koude weken in veel Europese landen hebben deze neerwaartse trend niet weten te doorbreken.
Belangrijker nog is dat de hele futures curve omlaag ging, en dat geeft aan dat de markt in brede zin optimistisch gestemd is, ook voor de middellange termijn. Voor heel 2023 en de lente van 2024 zullen de prijzen naar verwachting fluctueren tussen €63 en €74. Nog maar 45 dagen geleden werd gerekend op zo'n beetje het dubbel daarvan.
Een ongebruikelijk zacht begin van de winter gaf Europa een voorsprong bij het overwinnen van de uitdaging. Volgens gegevens van analysecentrum ICIS daalde de vraag naar gas in de Europese landen in het vierde kwartaal met 20% ten opzichte van het gemiddelde van de voorgaande vijf jaar. Dit cijfer omvat zowel een daling van de binnenlandse consumptie als van industriële gebruikers. Dit laatste verdient bijzondere aandacht.
“Ondanks de sterke daling van het gasverbruik, hebben we momenteel geen drastische daling van de industriële en industriële productie in Europa, vooral dankzij verschillende energie-efficiëntieoperaties, bijvoorbeeld door andere brandstoffen te gebruiken of bijzonder energie-intensieve producten zoals ammoniak of staal te importeren”, zegt Giovanni Sgaravatti, onderzoeksanalist bij Bruegel, een politiek-economische denktank in Brussel. “Dit is goed nieuws, ook al hebben sommige specifieke sectoren, zoals de chemie, het bijzonder zwaar te verduren.”
Het resultaat is dat de gasopslagen in Europa eind januari nog voor 78,5% gevuld zijn, vergeleken met een vullingsgraad van 60% die voorheen gebruikelijk was in deze tijd van het jaar. Kortom, dankzij een klimatologische meevaller, efficiëntiemaatregelen en meer gebruik van LNG (Liquefied Natural Gas) hebben de Europese landen geen behoefte om hun voorraden al te zeer aan te spreken, of te verkopen op de wereldmarkt in deze tijd van dalende prijzen.
Er is een enorm voorbehoud bij deze geruststellende opslagniveaus: Russisch gas vertegenwoordigt nog steeds meer dan 40% van Europa's bestaande gasvoorraden voor deze winter. "Bij de huidige vraag betekent dit dat Europa 30 procent van de wereldwijde LNG-markt zou moeten aantrekken om veilig de lente van 2024 te halen", waarschuwt Justin Thomson, hoofd International Equity bij T. Rowe Price: “De poging van Poetin om de afhankelijkheid van Europa van Russisch gas als chantagemiddel te gebruiken, is weliswaar mislukt, maar Europa staat nog steeds voor een grote uitdaging om in de winter van 2023-2024 en daarna in zijn energiebehoeften te voorzien”
De knelpunten van LNG
De stroom Russisch gas via pijpleidingen naar de Europese Unie is zo goed als opgedroogd. De gasvolumes voor 2023, via Oekraïne en de Turkstream-pijpleiding, zullen naar verwachting 25 miljard kubieke meter belopen, een daling ten opzichte van 150 miljard kubieke meter in 2021. Om dat gat op te vullen heeft de EU haar LNG-import bijna verdubbeld tot 123 miljard kubieke meter in 2022 ten opzichte van 74 miljard kubieke meter een jaar eerder. Ongeveer eenderde van het LNG dat vorig jaar werd geïmporteerd, kwam uit de VS, dat daarmee de grootste LNG-exporteur ter wereld werd. Vreemd genoeg, en door bijna iedereen over het hoofd gezien, staat Rusland op de tweede plaats, nog vóór Qatar.
Dat komt omdat de Europese invoer van Russisch LNG het afgelopen jaar met zo'n 50% is toegenomen. Het grootste deel van dit vloeibaar gemaakte gas arriveert in Europa vanuit Rusland via Novatek (NVTK), een Russisch bedrijf zonder banden met het Kremlin, voor zover bekend. Tot een paar weken geleden kon Novatek ook TotalEnergies (TTE) tot zijn aandeelhouders rekenen. De Franse oliemaatschappij trok zijn twee leden terug uit de raad van bestuur van het bedrijf en kondigde op 9 december een afschrijving van 3,7 miljard dollar aan op zijn belang van 19,4% in de Russische groep.
Investeringen in infrastructuur voor omvorming van binnenkomend vloeibaar gas zijn in volle gang. In Nederland is vorig jaar in de Groningse Eemshaven een drijvende gasfabriek geïnstalleerd. In Duitsland zijn drie van zulke nieuwe FSRU's (Floating Storage and Regasification Units) zijn operationeel in de noordelijke havens van Lubmin, Wilhelmshaven en Brunsbuettel, met nog drie terminals in de planning. De eerste drijvende terminal die voor de Italiaanse kust wordt ingezet, zal in mei operationeel zijn.
De strijd om vloeibaar gas per schip brandt los in een situatie waarin de Amerikaanse exportcapaciteit al het hoogste niveau ooit heeft bereikt. Bovendien zal de Chinese vraag naar LNG toenemen naarmate het economisch herstel na de pandemie op stoom komt.
Het grote belang van vraag uit China
“Naar onze mening zullen een sneller dan verwachte afbouw van het zero-Covid-beleid van Peking en het gunstige industriebeleid van de regering helpen bij het op gang brengen van een sterker dan verwachte opleving van de economische activiteit in de eerste helft van 2023”, zegt Christiaan Tuntono, senior econoom voor Azië-Pacific bij Allianz Global Investors. “Afgezet tegen een bescheiden vergelijkingsbasis in 2022 zou de groei in 2023 kunnen terugkeren naar niveaus van 4,5%-5% of hoger.”
De concurrentie van Europa met Azië om de levering van LNG weerspiegelt een omkering van de bekende prijsdynamiek. “Historisch gezien kostte gas in Europa minder dan LNG in Azië, daarna keerden de short markt en de oorlog de trend om; en nu hebben het weer en volle opslagtanks de TTF prijs weer onder de Japan Korea Market (JKM) gedrukt”, legt Massimo Nicolazzi, professor energie- economie aan de universiteit van Turijn, uit.
Dit betekent dat het Chinese verbruik, naast het weer en de infrastructuur, een belangrijke factor is geworden die de Europese gasmarkt aanstuurt. “In 2022 daalde de Chinese LNG-import met 21 bcm tegenover een stijging van de pijpleidingimport met 5 bcm. We verwachten dat de invoer uit Rusland via pijpleidingen dit jaar 7 bcm extra zal opleveren. Wat er gaat gebeuren met de consumptie in China in de post-Covid-periode die nu is opengesteld, is moeilijk te voorspellen. Desalniettemin, als de vraag weer aantrekt, zal dat vooral voor LNG zijn en dat is geen goed nieuws voor de Europese prijzen of voorraden”, zegt Nicolazzi.
Want europa mad dan tot dusver aardig succes hebben geboekt in de zoektocht naar nieuwe LNG leveranciers, dat werd flink geholpen door de lagere Chinese vraag vanwege de draconische lockdown-maatregelen. Als de LNG-import in China weer opveert naar het niveau van 2021 en tegelijk de Russiche levering volledig wegvalt, dan heeft europa een gat van 30 bcm te vullen tegen de herfst van 2023, blijkt uit analyses van het Internationaal Energie Agentschap (IEA).
