BRICS breidt uit, maar aandelenfondsen die beleggen in de opkomende landen die de afkorting vormen, zijn aan het verdwijnen. Het is niet alleen de oorlog in Oekraïne die posities op de Russische aandelenmarkt heeft weggevaagd. De achteruitgang vindt zijn oorsprong in een proces dat al meer dan tien jaar geleden begon.
De afkorting BRIC werd in 2001 bedacht door Goldman Sachs-econoom (en voormalig Amerikaans minister van Financiën) Jim O'Neill, die betoogde dat Brazilië, Rusland, India en China in 2050 de wereldeconomie zouden domineren. In 2010 werd Zuid-Afrika aan de lijst toegevoegd en werd de afkorting BRICS.
Tijdens de recente BRICS-top in Zuid-Afrika die van 22 tot en met 24 augustus gehouden werd, hebben de landen aangekondigd dat er in januari 2024 nog zes landen gaan toetreden: Argentinië, Egypte, Ethiopië, Iran, Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten. Daar wordt de afkorting BRICS niet alleen langer van, maar vooral ook bijzonder ingewikkeld.
De uitbreiding van deze groep opkomende landen zal geopolitieke implicaties hebben, stelt Abrdn's opkomende-markten analist Michael Langham: "De uitbreiding van het lidmaatschap werd verwacht en dit zal waarschijnlijk het belang van de alliantie voor geopolitieke discussies versterken, vooral in het Midden-Oosten, waar de meeste nieuwe leden vandaan komen en waar China heeft geprobeerd zijn invloed te vergroten. De groep zal de uitbreiding waarschijnlijk ook gebruiken als een instrument om het internationale politieke debat en de ontwikkeling van internationale instellingen buiten de G7, G20 en de Verenigde Naties te beïnvloeden."
Weinig BRIC-fondsen overleven
Beleggers gaan echter niet dezelfde kant op. Na een paar jaar van grote interesse onder beleggers, beginnen de BRIC-aandelenfondsen te lijden onder uitstroom van vermogen. Vele zijn gesloten of samengevoegd met andere opkomende-markten strategieën.
Ook het BRIC-fonds van Goldman Sachs ontsnapte niet aan dit lot en werd op 16 november 2020 opgenomen in de Emerging Markets Equity-portefeuille van het fondshuis. Om deze stap te rechtvaardigen, gaf Goldman "de evolutie van de markt van thematische (op acroniemen gebaseerde) beleggingen richting bredere exposure naar opkomende markten" de schuld.
In Morningstar's Direct database vinden we ongeveer 40 in Europa gevestigde BRIC-aandelenstrategieën, inclusief de strategieën die niet meer bestaan. Beperken we ons tot de fondsen die nog wel verkrijgbaar zijn, dan blijven er slechts 11 over die beschikbaar zijn voor Europese fondsbeleggers.
Ook BRICS ETF's zijn er maar heel weinig, want volgens Morningstar Direct zijn er momenteel 6 in Europa gevestigde ETF's verkrijgbaar. Maar zelfs van deze kleine groep heeft er slechts één het daadwerkelijk overleefd die nu verkrijgbaar is. Deze iShares BIC 50 UCITS ETF heeft zijn naam veranderd in "BIC" om Rusland uit te sluiten, en repliceert nu een index die de prestaties meet van de 50 grootste bedrijven in Brazilië, India en China.
De BRIC exodus
De neergang van de BRIC strategieën is al jaren geleden begonnen. Morningstar data laten uitstroom van vermogen zien in ieder kalenderjaar sinds 2011 voor Europese beleggingsfondsen en ETF's in deze categorie, in totaal €9,3 miljard. De assets daalden van €7,63 miljard eind 2011 naar €1,31 miljard per december 2022.
Het begin van 2023 was niet anders dan in andere jaren. De uitstroom was €78,5 miljoen in de eerste zeven maanden en de assets daalden verder naar €1,22 miljard.
Verdeeldheid achter facade van eenheid
Naarmate de jaren verstreken, heeft het BRICS-concept nauwelijks aan de verwachtingen voldaan. Het oorspronkelijke idee – om de landen met het hoogste economische groeipotentieel samen te brengen – stuitte op de teleurstellende prestaties van Brazilië en Rusland. Meer recent is China in deflatie terechtgekomen en wordt het geconfronteerd met een vastgoedcrisis die fondsbeheerders tot ver buiten China dwingt om hun beleggingen in Chinees vastgoed in de gaten te houden.
Zoals het investeringsteam voor opkomende markten van Raiffeisen Capital Management in een notitie uitlegt: "Sinds 2001 is de enige grote BRICS-actie de oprichting geweest van een nieuwe ontwikkelingsbank en een reservefonds van $100 miljard in 2014. Daarna werd er vrijwel niet meer over gesproken, tot voor kort toen de sancties van het Westen tegen Rusland en de intensivering van de confrontatie tussen het Westen enerzijds en Rusland en China anderzijds leidden tot een versnelling van het debat over de vorming van de BRICS als een geopolitiek en economisch blok."
Hegemonie van de dollar in gevaar?
Bovendien bracht de recente topconferentie van de regeringsleiders van de genoemde landen in Zuid-Afrika een zekere oneffenheid aan het licht: “Hoewel de leden duidelijke gemeenschappelijke doelen hebben om hun geopolitieke macht te vergroten, de bestaande mondiale instellingen en hun handelwijze uit te dagen en te hervormen en om het gebruik van de dollar terug te dringen, zijn hun individuele geopolitieke doelen zeker niet homogeen te noemen,” zegt abrdn's Langham.
“Brazilië, India en Zuid-Afrika hebben inderdaad allemaal het idee verworpen dat de groep gezien wordt als een directe uitdaging voor het Westen. In het geval van India bestaat er bezorgdheid dat de groep een middel is voor China om zijn invloed uit te breiden. Dat brengt extra complexiteit en waarschijnlijk een beperking van het potentieel voor eventuele grote hervormingsplannen die uit de groep voortkomen. De vrees dat de groep de hegemonie van de dollar zal uitdagen lijkt voorlopig overdreven, gezien de concurrerende geopolitieke doelstellingen van de leden en de onwil om de controle over wisselkoersen en/of monetair beleid af te staan."
Economische en deels politieke belangenconflicten en de hoge mate van heterogeniteit onder de huidige vijf leden van de BRICS zullen waarschijnlijk een aanzienlijk obstakel blijven voor de creatie van een gemeenschappelijke munt: "Dit geldt des te meer omdat Rusland de drijvende politieke kracht is en China de dominante economische macht binnen de groep. Of het project op dit moment daadwerkelijk zal leiden tot de creatie van een alternatieve en rechtvaardiger economische wereldorde, is volkomen onzeker. ook de mogelijkheid van een volledige mislukking of een verschuiving naar minder ambitieuze doelen."
BRIC fondsen en hun prestaties
Over het voorbije decennium hebben beleggers in BRIC-fondsen een gemiddeld jaarlijks rendement van 5,3% geboekt. Maar als we de periode anders aanvliegen, dan wordt het rendement negatief. Want over de driejaarsperiode eindigend op 28 augustus 2023 bedraagt het rendement -3,76% gemiddeld per jaar.
Die cijfers corresponderen met de gemiddelde prestaties van opkomende markten aandelen in brede zin; die boekten een gemiddeld jaarlijks rendement van 4,75% in het voorbije decennium en dat daalde naar 0,73% over de driejaarsperiode eindigend op 28 augustus 2023.
