De Amerikaanse dollar is de belangrijkste reservevaluta ter wereld, een symbool van de economische macht van Amerika en een nuttig referentiepunt voor beleggers in grondstoffen, valuta en wereldwijde aandelen. Als het economisch slechter gaat, wenden beleggers zich voor troost tot de dollar.
Maar er zijn aanwijzingen dat sommige opkomende landen andere plannen beginnen te maken waarin de dollar niet is opgenomen. Deskundigen schrijven de dollar al vele jaren af voor wat zijn dominante rol betreft en op een dag zouden ze gelijk kunnen hebben. Voorlopig houdt het mondiale financiële systeem de Amerikaanse dollar in het hart. Maar net als bij alle dominante systemen beginnen er scheuren zichtbaar te worden.
Het bashen van de dollar is inmiddels in de mode en er wordt over ‘de-dollarisering’ gesproken. “Iedereen is op zoek naar bewijs dat de USD minder belangrijk wordt”, zei commentator Dario Perkins onlangs op X. Een van de agendapunten van de BRICS-top eind augustus in Johannesburg is het verminderen van de afhankelijkheid van de Amerikaanse dollar via de 'New Development Bank', een in China gevestigde kredietverstrekker. Om je een idee te geven van de wereldwijde geloofwaardigheid van dit evenement: Vladimir Poetin gaf een keynote speech via een videoverbinding.
Gevecht tegen de dollar
De lijst van opkomende markten die ten opzichte van de dollar zijn gecrasht is lang. Dit zijn ook geen tijdelijke crashes, ze laten een volledige teloorgang van valuta van de opkomende landen ten opzichte van de Amerikaanse dollar zien: de Zuid-Afrikaanse rand, de Turkse lira, de Braziliaanse real en zelfs de Argentijnse peso hebben bijna-doodervaringen gehad: in 2003 kreeg je 3 peso voor een dollar en nu koop je er 350 voor. Er is duidelijk iets gebroken, althans vanuit het perspectief van de opkomende markten, die begrijpelijkerwijs genoeg hebben van de klappen.
Samen een club vormen en China erbij betrekken is één aanpak. Eén tegendraadse stem is de Argentijnse presidentskandidaat Javier Milei, die de peso wil laten varen en van de Amerikaanse dollar de munteenheid van het land wil maken. De peso is uiteraard gekelderd na zijn plannen. Is dit de toekomst voor valuta's uit opkomende landen?
Deze benaderingen lijken in zekere zin pragmatisch, vooral die van Argentinië. Minder afhankelijk zijn van wat de Fed doet, zou voor deze landen zelfs een positieve stap kunnen zijn. Maar de VS moeten opletten, vooral nu de landen in het Midden-Oosten hun financiële spierballen beginnen te tonen. Een recent voorbeeld is dat India voor ruwe olie uit de Verenigde Arabische Emiraten betaalde met de lokale valuta in plaats van met de Amerikaanse dollar. India heeft goedkope Russische olie gekocht die het Westen vanwege de sancties niet kan kopen.
Dit zijn dus niet alleen financiële beslissingen van de opkomende landen, ze kiezen ervoor om het mainstream, op de VS gerichte wereldbeeld te ondermijnen. Op dezelfde manier heeft Turkije, dat wapens aan Oekraïne heeft verkocht, Russische ballingen gelokt en bemiddeld in de graanovereenkomst tussen de twee landen – terwijl het tegelijk ook aan de zijde van de VS bleef.
Belangrijke inkomstenbron
Landen die grondstoffen kopen, hoefden ze voorheen alleen maar extra te betalen als ze méér wilden. Nu slaan ze de initiële kosten van het kopen van dollars over die ze voorheen moesten maken als ze in dollars genoteerde grondstoffen wilden kopen.
Aan de andere kant hebben de grondstoffenproducerende landen geprofiteerd van de sterkere dollar. Zoals Japan dit jaar ontdekt, kan een zwakkere munt de export helpen. Voor opkomende landen die in dollars worden betaald voor de grondstoffen die ze exporteren betekenen de inkomsten in dollars dan hun belangrijke voorraad buitenlandse valuta groter wordt.
Landen kunnen hun valuta ook aan de dollar koppelen, zoals Hong Kong en Saoedi-Arabië. Het handhaven van de koppeling kan een regelrechte ineenstorting voorkomen, maar kan voor landen enorm kostbaar zijn, omdat ze lokale valuta moeten kopen om de wisselkoers te ondersteunen.
Schulden en de dollar
Een andere impact van de anti-dollar missie zal voelbaar zijn in de schulden van opkomende markten. Een bealngrijke ontwikkeling is de openstelling van de schuldenmarkten voor buitenlandse investeerders. China, een land waar leiders min of meer absolute macht over het land hebben, heeft zijn staatsschulden op de markt gebracht en die zijn populair gebleken. De economie heeft het goed gedaan, althans voor een opkomende economie, en heeft behoorlijke rendementen opgeleverd.
Voor westerse beleggers die op zoek zijn naar méér rendement leek dit een interessante kans behoorlijke tegenprestatie; De opkomende landen kenden een premie vanwege hun status, maar hadden een lager risico op wanbetaling dan voorheen. Opkomende landen kregen dus een cruciale instroom van dollars, terwijl de rijke wereld flinke rendementen kreeg. Hier kwam de afhankelijkheid van de dollar pas echt tot zijn recht: als je een lokale valutacrisis hebt, moet je nog steeds aan je dollarverplichtingen voldoen, en dit proces kan enorm duur zijn.
Een recent voorbeeld van een wanbetaling van de dollar is de Chinese vastgoedontwikkelaar Evergrande, die in 2021 zijn schulden niet kon afbetalen. Hoewel regeringen van opkomende markten doorgaans niet in gebreke blijven, is het wel een mogelijkheid. Kredietbeoordelaars hebben veel macht in de wereld van de opkomende markten, dus in theorie beschikken potentiële schuldinvesteerders over geloofwaardige informatie over de waarschijnlijkheid van wanbetaling. Nu het Westen hogere rentetarieven kent, hoeven schuldbeleggers niet per se zo ver te reizen voor rendement: een Amerikaanse staatsobligatie met een looptijd van twee jaar betaalt iets meer dan 5%.
China is een fascinerende casestudy van de veranderende relatie van een opkomende economie met de dollar toen de economie zich openstelde voor de buitenwereld en de deviezencontroles werden opgeheven. Tot 2005 was de yuan gekoppeld aan de Amerikaanse dollar en gedevalueerd om de export van het land concurrerend te houden. Deze regeling werkte een aantal jaren toen de VS goedkope Chinese goederen kochten die met goedkope arbeidskrachten waren gemaakt, en de Chinese economie bloeide.
In 2016 werd de Chinese yuan toegevoegd aan de lijst van ‘reservemunten’ en is een van de meest verhandelde ter wereld. Maar de voorspellingen dat deze de Amerikaanse dollar zal inhalen zijn niet uitgekomen. Peking heeft onlangs ingegrepen om de noodlijdende yuan overeind te houden, terwijl de economie wankelt door de angst voor deflatie.
Valutarisico
Hoe zit het met aandelenbeleggers? Europese beleggers lopen valutarisico bij beleggen in opkomende markten, omdat de meeste opkomende-landen fondsen in dollars zijn geprijsd. Er zijn drie valuta's betrokken bij zo'n transactie: de euro, de dollar en de lokale opkomende valuta waarin de aandelen noteren. Veel fondsen zijn overigens ook verkrijgbaar in een hedged fondsvariant die de wisselkoersen afdekt.
Wat dat thema betreft, is het de moeite waard om de prestatiecijfers in de gaten te houden; soms worden ze genoteerd in de lokale valuta en soms in Amerikaanse dollars. Deze kunnen heel verschillend zijn, vooral als er dat jaar een grote beweging in het valutapaar heeft plaatsgevonden. Het rendement kan er bij de één geweldig uitzien, maar bij de andere minder, en het valuta-effect kan de swingfactor zijn.
