De aanstaande nieuwe bondskanselier van Duitsland heeft uitgavenplannen aangekondigd die breken met de lang gekoesterde doctrine van het land om weinig te lenen, waardoor de schuldmarkten in vuur en vlam staan en aandelen en de euro een impuls krijgen.
De euro steeg naar $1,08, het hoogste niveau sinds begin november, maar de politieke draai had de grootste impact op Duitse staatsobligaties (Bunds), waarvan de rente steeg naar meer dan 2,7%, het hoogste niveau in bijna drie jaar.
“De fiscale wisseling zal de manier waarop Bunds worden verhandeld permanent veranderen”, zei Tomasz Wieladek, Europees hoofdeconoom bij T. Rowe Price, woensdagochtend. “Bunds zullen vandaag waarschijnlijk aanzienlijk verkocht worden en in de toekomst meer gaan handelen als andere safe-haven obligatiemarkten.”
De plannen werden aangekondigd door verkiezingswinnaar Friedrich Merz’ conservatieve CDU en zijn toekomstige coalitiepartners nog voordat ze waren aangetreden. De partijen kwamen ook overeen om de grondwettelijke leenlimiet van het land te hervormen, in de volksmond de ‘schuldenrem’ genoemd. Zo’n stap zou vóór 25 maart moeten worden genomen, terwijl het huidige parlement, gebaseerd op de verkiezingen van 2021, nog steeds bestaat, aangezien de anti-establishment partijen bij de stemming in februari een blokkerende minderheid hebben behaald.
In een gezamenlijke persconferentie op dinsdagavond gaven de conservatieven en sociaal-democraten aan dat het parlement van het land volgende week al bijeen zou kunnen komen om over de voorstellen te stemmen.
Hoe zal de schuldenrem van Duitsland veranderen?
De voorstellen van dinsdagavond bestaan uit een infrastructuurpakket van €500 miljard dat de schuldenrem omzeilt, vergelijkbaar met het speciale defensiebudget van €100 miljard van 2022. De defensie-uitgaven worden niet aan banden gelegd door alle uitgaven boven 1% van het BBP vrij te stellen van de schuldrem - wat neerkomt op het wegnemen van alle beperkingen, aangezien de defensie-uitgaven dit niveau al overschrijden. Tot slot zal de schuldrem de Duitse deelstaten niet langer dwingen om een sluitende begroting te hebben, waardoor het mogelijk wordt om op deelstaatniveau tekorten toe te laten.
In combinatie met de voorgestelde vrijstelling van militaire uitgaven van de fiscale stabiliteitsregels van het blok door het activeren van een ontsnappingsclausule bedoeld voor tijden van crisis, zetten deze veranderingen de deur open voor een drastische stijging van de defensie-uitgaven.
“De aankondiging verraste de markt, met name wat betreft de defensiesector, waar de verwachtingen uitgingen van een een fonds vergelijkbaar met dat voor investeringen, in plaats van een algemene indicatie van de ondergrens van de potentiële uitgaven,” aldus Monica Zani, portefeuillemanager vastrentende waarden bij AllianzGI. “Deze besluiten vertalen zich in ten minste een extra €1 biljoen aan uitgaven over een periode van tien jaar, wat iets minder dan 25% van het Duitse BBP is.”
Een draai van 180 graden voor de Duitse fiscale havik
Met deze stap heeft Merz het roer abrupt omgegooid ten opzichte van zijn lang gekoesterde standpunt dat de Duitse schuldenrem geschikt was voor het doel en intact moest blijven. Hij zei dinsdag dat het vermogen van Duitsland om zichzelf te verdedigen moet worden versterkt door “alles te doen wat nodig is”, een echo van de toespraak van toenmalig ECB-hoofd Mario Draghi in 2012 waarin hij een agressief expansief monetair beleid aankondigde om de euro te behouden.
Binnen de partij van Merz blijven de plannen zeer omstreden. “Veel erger dan dit wordt het niet”, citeerde het Duitse dagblad Handelsblatt woensdag leden van de fiscaal conservatieve fractie van de CDU, nadat de partij in haar verkiezingsprogramma speciale eenmalige begrotingen die de schuldenrem omzeilen, had uitgesloten.
“Dit alles voelt als een enorme sprong die de CDU/CSU lijkt te hebben gemaakt,” schreef JPMorgan-onderzoeker Greg Fuzesi dinsdagavond. “Gisteren zei Merz nog dat een groot speciaal fonds de druk om de rest van de begroting te consolideren juist verhoogde.”
Effecten op staatsschuld buiten Duitsland
Door de status van de Bund als risicovrije benchmark voor de kosten van het aantrekken van schulden in de hele regio, heeft de reset van het Duitse begrotingsbeleid een domino-effect op staatsobligaties uit de eurozone, waar de rendementen naar verwachting ook zullen stijgen, waardoor andere Europese regeringen onder druk komen te staan om op de langere termijn minder te lenen.
De spread tussen de Italiaanse BTP en de Bund daalde met ongeveer 2,5% tot 105 basispunten, de krapste sinds oktober 2021, terwijl de rente op Italiaanse 10-jaarsobligaties steeg tot 3,7%, minder sterk dan de Duitse Bund.
De spread tussen de Franse OAT en de Bund daalde ook naar 71 bp omdat de OAT-rente steeg naar 3,4%, terwijl de spread tussen de Spaanse Bono en de Bund met 4% daalde naar 66 bp, volgens Teleborsa.
Bouw-aandelen leiden aandelenrally
Het vooruitzicht van een nieuw tijdperk van fiscale soepelheid gaf de Europese aandelen woensdag ook een impuls. De Duitse DAX-benchmark sloot 3,4% hoger en de regionale Stoxx Europe 600-index sloot 0,9% hoger, aangevoerd door aandelen uit de bouwsector, waaronder Kion KGX met een stijging van 20,2%, Wienerberger WIE, een stijging van 15% en Hochtief HOT sloot de dag af met een winst van 15,5%.
De Europese banken stegen woensdag ook, met Deutsche Bank DBK en Commerzbank CBK die elk ruim 10% stegen, UniCredit UCG uit Italië die 7,4% steeg en BNP Paribas BNP die 4,1% steeg. Buiten de eurozone handelde Barclays BARC 3,8% hoger en het Zwitserse UBS UBS sloot de dag 3% hoger af, hoewel er geen duidelijk oorzakelijk verband is met de politieke stappen in Duitsland.
“De rally van vandaag in de Europese bankensector heeft de scherpe verliezen van gisteren effectief goedgemaakt”, aldus Morningstar-analist Johann Scholtz. “We zijn enigszins verrast door de snelle ommekeer, gezien het feit dat het tarievenverhaal onveranderd blijft. Wij denken dat de Europese banken, die vaak worden gezien als een bellwether voor de bredere economie, een verhoogde volatiliteit kunnen blijven ondervinden te midden van de aanhoudende geopolitieke onzekerheden.”
Defensie aandelen verlengen rally
De aandelen van de lucht- en ruimtevaart en defensie in de regio zetten een dramatische rally voort die begon met dubbelcijferige winsten op maandag. Het Duitse Rheinmetall RHM won 7% en de Italiaanse collega Leonardo LDO 4%, terwijl het Franse Thales HO steeg met 7,6% en Dassault Aviation AM steeg met 4,3% en het Zweedse SAAB SAAB B de woensdag 6% hoger eindigde.
Kleinere defensie aandelen stegen ook verder, met de Duitse sensorspecialist Hensoldt HAG die 8,9% steeg en de Noorse raket- en elektronicagroep Kongsberg KOG die 3,6% hoger eindigde.
Sara Silano en Valerio Baselli hebben bijgedragen aan dit verhaal.
De auteur of auteurs hebben geen positie in effecten die in dit artikel genoemd worden. Ontdek meer over Morningstar's redactionele beleid.
