De energieconsumptie in het Westen is groot en stijgend. Met veel pijn en moeite (in de kou zitten, niet meer met vliegtuig) zouden we deze stijging kunnen ombuigen, maar daarmee zullen we er niet zijn. In de opkomende economieën als in Azië is de consumptie vooralsnog beperkt, maar zeer sterk stijgend. Met het klimmen van het welvaartsniveau in die landen, stijgt de consumptie van energie. Zo’n 85%van alle energie die we gebruiken is afkomstig van fossiele brandsto
ffen: olie (40%), gas (23%) en steenkool (22%). Daarnaast is nog zo’n 7% afkomstig van kernenergie (De energieconsumptie – alhoewel laag - van inwoners van ontwikkelingslanden is een probleem op zich. Er wordt in voorzien door het kappen van bomen.)
Een probleem met olie en gas is dat het vroeg of laat opraakt en tanken niet meer mogelijk is. De meningen waneer dat dit precies zal gebeuren, lopen sterk uiteen. In kringen rond de website peakoil.nl kunt u vernemen dat dit heel snel het geval zal zijn. De productie van olie vormt door de tijd heen een belvormige curve en we zouden wel eens op of heel dicht bij de top kunnen zijn. Andere bronnen als bijvoorbeeld het toonaangevende blad The Economist willen ons doen geloven dat er nog genoeg olie is voor de komende generaties. Wie er gelijk heeft? Ik weet het niet, het hangt sterk af van wat je als oliereserve’s ziet. Bij een hoge olieprijs loont het om moeilijk winbare olie –als bijvoorbeeld in teerzand of in diepe wateren- te winnen. Maar dat de oliereserve’s niet onbeperkt zijn, blijkt ook uit de moeiten van de “oliekapitalisten” om de reserves op peil te houden.
Een bijkomende complicerende factor is dat veel van de huidige oliereserves zich bevinden in landen die – laten we het netjes zeggen – niet al onze Westerse normen en waarden delen. Je houdt bij tijden je hart vast. Van tijd tot tijd zijn er ernstige politieke spanningen tussen het Westen en het Midden-Oosten en Latijns Amerika en ook Rusland hebben we niet aan het lijntje. Dat jaagt de olieprijzen op. Niet voor niets wil Bush minder afhankelijk worden van olie uit deze landen en investeren in alternatieve energie.
Alternatieven voor olie en gas zijn er in onvoldoende mate. Ja, er zijn genoeg steenkolen – ook in politiek stabiele landen – maar steenkolen zijn erg vervuilend en moeilijker te transporteren en dat brengt ons bij een ander probleem van fossiele brandstoffen: ze zijn niet goed voor het milieu.
Kernenergie is misschien het enige grootschalige alternatief voor het opwekken van elektriciteit dat we al in handen hebben. Kernenergie is niet onomstreden, het duurt namelijk duizenden jaren voordat het stralingsniveau van het afval dat vrijkomt niet meer schadelijk is voor mens en dier. Vergis u overigens niet in het afval van fossiele brandstoffen en de kosten in termen van mensenlevens daarvan. Dat afval gaat door de schoorsteen, is onzichtbaar en laat zich niet makkelijk opslaan in glas en vaten.
Welvaart
Doemdenkers zullen erop wijzen dat onze verslaving aan olie ons ten gronde zal richten en zij kunnen ter argumentatie overeenkomsten aanwijzen tussen de ontstane situatie nu en de redenen waarom de grote beschavingen uit het verleden totaal zijn verdwenen. Geheel ongelijk kan je ze niet geven, het zou bijna arrogant zijn om te veronderstellen dat onze Westerse beschaving wel een begin maar geen einde zou kennen. Maar om het olievraagstuk te koppelen aan het beschavingsvraagstuk gaat ver. Onze beschaving bestaat al eeuwen terwijl olie een relatief jonge vondst is. Wel zouden er grote verschuivingen in de economische macht kunnen plaatsvinden. De opkomst van de VS over de laatste eeuw hing bijvoorbeeld zeer nauw samen met de exploratie van zijn (nu bijna uitgeputte) oliebronnen.
Opmerkelijk is dat de opleving van de olie- en andere grondstoffenprijzen dit maal zeker niet gepaard gaat met een zware economische recessie – eerder integendeel. Zelfs de inflatie rijst niet de pan uit. Alhoewel onze energieconsumptie in abolute zin stijgt, is het aandeel van de petrochemische industrie in onze economie kleiner geworden; we zijn een diensteneconomie.
Optimisten kunnen wijzen op de alternatieven voor olie die we kennen of zullen ontwikkelen. En het is zo, hoe hoger de olieprijs hoe interessanter het wordt om in alternatieven te investeren. Vooralsnog zijn er wel alternatieve energiebronnen beschikbaar, maar nog onvoldoende.
Voor de hand liggende bronnen als windenergie en zonne-energie zijn erg dure energiebronnen en volgens tegenstanders pas lucratief na flinke subsidies. Windenergie is omstreden omdat het niet altijd waait, vogels door de wieken worden vermalen en vanwege horizonvervuiling (ik vind het overigens een schitterend gezicht). Over de vraag of windenergie lucratief kan worden zonder subsidie verschillen de meningen dermate sterk dat ik er weinig zinnigs over durf te zeggen. Mochten olieprijzen rond het huidige hoge niveau van 75 dollar blijven, dan zijn in de meeste van doorgerekende scenario's grote windparken wel winstgevend. Zonne-energie heeft minder tegenstanders, maar de productie van zonnecellen is heel erg duur. Het is wachten op een mogelijke innovatie om de kosten naar beneden te brengen.
Geothermische energie en waterkracht zijn andere mogelijkheden die voor Nederland minder of niet geschikt zijn. Waterkracht heeft zich bewezen om een betrouwbare energiebron te zijn (ook weer niet zonder milieuschade) en geothermische energie staat nog in de kinderschoenen. Hetzelfde geldt voor het vergassen van kolen. Dat is een milieuvriendelijke manier van het gebruik van kolen waarbij de CO2 ondergronds wordt opgeslagen.
Bio-ethanol is een energievorm welke geschikt zou zijn voor Nederland. Het idee is dat je planten verbouwt die na de oogst gebruikt worden om alcohol te stoken waarop vervolgens onze auto’s kunnen lopen. Het geheel is nagenoeg CO2 neutraal, want de uitstoot van de auto’s staat gelijk aan de opname van de plant – daarbij abstraheren we van de uitstoot van de trekkers en vrachtwagens die nodig zijn bij het productieproces.
Het ethisch nadeel dat aan Bio-ethanol kleeft, is dat er landbouwgrond voor nodig is. Dat gaat of ten koste van of de voedselproductie of van natuur. Nu al wordt er veel ethanol gewonnen uit Braziliaans suikerriet.
Tenslotte hebben we nog waterstof. Water kan gesplitst worden in waterstof en zuurstof en bij de verbranding van waterstof (dat is in contact brengen met zuurstof) ontstaat er water plus energie, mooi toch? Als opslagmedium van energie kan waterstof allicht geschikt worden gemaakt – nu neemt het nog veel ruimte in – maar waterstof is geen vorm van energieopwekking. Voor het maken van waterstof heb je namelijk meer energie nodig dan dat je er later mee kan maken.
Iedere energievorm –alternatief of niet - heeft zo zijn nadelen, maar niet getreurd. Hoe hoger de energieprijzen hoe meer er geïnvesteerd zal worden in onderzoek en hoe hoger de kans is dat er uiteindelijk door innovatie een economische interessant alternatief komt voor fossiele brandstoffen. Vooralsnog hebben we mijns inziens niet de luxe om bepaalde manieren van energiewinning geheel af te schrijven, de tijd van voorstanders of tegenstanders van alternatieve of conventionele energie is voorbij en ook kernenergie zal weer in genade worden aangenomen.
Bovenstaande onderstreept wel dat beleggen in alternatieve energie risicovol is. Stel dat u belegt in een onderneming die tegen een fractie van de huidige kosten zonnepanelen kan maken, dan hebt u puur goud in handen; de nieuwe Microsoft. De concurrentie kan vervolgens wel inpakken. Wel is het moeilijk zo niet onmogelijk om nu al deze Microsoft van de toekomst op het spoor te komen.
Ook hangt de levensvatbaarheid van alternatieve energieproducenten sterk af van de olieprijs. Laten we daar nog even verder op ingaan. Blijft de olieprijs op 75 dollar? Stijgt hij door naar 100 dollar of 200 misschien? Dat zijn geen eenvoudige vragen. Het zou mij niet verbazen als op termijn de olieprijzen wat zullen dalen. De olieprijs is in korte tijd snel opgelopen en veel economen waarschuwen voor een zeepbel in grondstoffen aangewakkerd door het ruime monetaire beleid van de Fed. Misschien kunt u zich het nauwelijks voorstellen, maar bedenk dat tien jaar geleden olie zo’n 20 dollar per vat kostte. Het leek toen onwaarschijnlijk dat de prijs ooit naar 30 dollar zou stijgen. Nu denk ik niet dat we terug zullen zakken naar 20 of 30 dollar, maar het is niet zo dat er in die tien jaar tijd heel erg veel in de wereld of op het gebied van oliewinning is veranderd.
Beleggen
Voor beleggers die geïnteresseerd zijn in alternatieve energie zijn er mogelijkheden, zij het niet onbeperkt. Alhoewel de alternatieve fondsen geen druppel olie in de portefeuille hebben, zijn hun koersen gerelateerd aan de olieprijs. Uw ergernis bij het afrekenen bij het tankstation kan door een belegging in alternatieve energie worden verlicht door te bedenken dat het goed is voor de koers van uw fonds.
Het eerste beleggingsproduct dat ik wil noemen is Robeco Energy Mix, een garantieproduct dat momenteel wordt geïntroduceerd en in vier energiefondsen zal beleggen. De beleggingen zijn beide in traditionele, fossiele, energie als ook in alternatieve energie.
Fondsen die beleggen in alternatieve energie en of aanverwante branches en in Nederland verkrijgbaar zijn, zijn: MLLIF New Energy Fund, KBC Eco Alternative Energy, Ohra Milieutechnologie en Ohra New Energy en ASN Milieu & Waterfonds.
