De periode van 1989 tot en met 2000 wordt in Japan ook wel het ‘verloren decennium’ genoemd. De economie werd in die tien jaar geplaagd door een recessie en deflatie. De Nikkei-index daalde van 40 naar 20 duizend punten.
Inmiddels is er sprake van twee verloren decennia, want de Nikkei staat vandaag de dag onder de 10 duizend punten en de Japanse economie kampt nog steeds met een kwakkelende groei en deflatie. En er zijn meer problemen: een torenhoge staatsschuld, een sterker wordende yen die de export nadelig beïnvloedt en een sterk vergrijsde bevolking. Die missen hun uitwerking op de economische groei niet.
Recent maakte Japan tegenvallende groeicijfers over het tweede kwartaal bekend. Het bbp nam slechts toe met 0,1 procent en op jaarbasis was er een groei van 0,4 procent. Dat staat in schril contrast met de groei van 4,4 procent in het eerste kwartaal. Toen groeide de economie vooral door de export en maatregelen van de Japanse overheid om de binnenlandse consumptie te stimuleren. Deze maatregelen, die voortkwamen uit het recessiebeleid, waren in het tweede kwartaal uitgewerkt waardoor de consumentenbestedingen afnamen. Ook stelden bedrijven hun investeringen uit.
Hierdoor was de export de enige steunpilaar onder de economische groei. Maar die had last van de sterke yen. De bijdrage van de export aan de groei van de Japanse economie halveerde in de periode april-juni tot 0,3 procent waardoor de Japanse economie met moeite op een plusje kon uitkomen.
Door deze schamele groei kon China Japan inhalen als tweede grootste economie van de wereld. Op basis van de eerste zes maanden van 2010 is Japan nog wel de tweede grootste economie ter wereld achter de Verenigde Staten. Maar het is een kwestie van tijd voordat Japan definitief zijn meerdere in China moet erkennen.
Stimuleringsmaatregelen
De vraag is nu wat er moet gebeuren om de Japanse economie te steunen. Er is vrees dat de groei van de economie verder afneemt of zelfs stagneert. Zeker als het economisch herstel in voor Japan belangrijke afzetmarkten als China, de Verenigde Staten en Europa vertraagt.
Grootste bedreigingen voor Japan zijn de deflatie en de duurder wordende yen gezien de grote afhankelijkheid van het land van de export. De munt bereikte onlangs de hoogste stand ten opzichte van de dollar in vijftien jaar.
Maandag kondigde de Japanse premier Naoto Kan een -langverwacht- nieuw pakket stimuleringsmaatregelen aan om de binnenlandse economie een impuls te geven. Het heeft een waarde van 920 miljard yen (8,5 miljard euro). Daarnaast heeft de Bank of Japan extra noodleningen aan banken beschikbaar gesteld in een poging de stijging van de yen te stoppen.
kan komt met een subsidie voor energiebesparende producten en een programma om pas afgestudeerden beter te begeleiden op de arbeidsmarkt. De Japanse centrale bank pompt voor 10.000 miljard yen (92 miljard euro) aan zesmaandsleningen in de markt, boven op de eerder al eerder bekendgemaakte 20.000 miljard yen aan leningen met een looptijd van drie maanden. Daarbij stelde de bank dat de beleidsrente voorlopig op 0,1 procent blijft.
De bedoeling van deze extra leningen is, dat commerciële banken het goedkope geld uitlenen aan hun klanten die het vervolgens moeten besteden.
Een verlaging van belastingen voor ondernemingen bleef uit. hoewel daar wel op werd gerekend.
Staatsschuld
Japanse heeft ook een torenhoge staatsschuld die rond 200 procent van het bpp ligt. Premier Kan wil daar wat aan doen en suggereerde eerder het verhogen van de btw, maar dat ligt gevoelig.
Er is wel een verschil met andere landen met een hoge staatsschuld zoals Griekenland. De Japanse staatsobligaties worden vooral door Japanse financiële instellingen gekocht. Die zullen minder snel hun geld opeisen dan buitenlandse investeerders. En Japans grootste spaarder, de postspaarbank, is zelfs een staatsbedrijf.
Het herstel van de Japanse economie gaat met horten en stoten sinds het midden van 2009 toen het land de diepste recessie sinds de Tweede Wereldoorlog meemaakte. In het eerste kwartaal van dit jaar leek er sprake van een robuuste groei, maar die was in het tweede kwartaal al weer verdwenen. Critici betwijfelen of de genomen maatregelen door de regering en de Bank of Japan het gewenste effect hebben.
Wat de gevolgen van de aanmodderende Japanse economie voor beleggers zijn staat in het artikel ‘Japanse small en mid caps verslaan hun grote broers’
Dit artikel is het eerste deel van een tweeluik over de Japanse economie en beleggen in Japan. Deel 2 'Japanse small en miccaps versdlaan hun grote broers' gaat in op rendementen op Japanse aandelen en obligaties.