De zorgen betreffen vooral de Verenigde Staten waar het economisch groeitempo niet meer positief verrast en naar beneden werd bijgesteld. Zo bleek het handelstekort over juni hoger dan verwacht en wat analisten vooral zorgen baart is dat de banenmotor in de VS hapert. Het aantal nieuwe werkloosheidsuitkeringen bereikte twee weken geleden de half miljoen, een stijging terwijl analisten op een daling naar 476 000 rekenden. En daarbij ligt de huizenmarkt in de VS op apegapen en de wereldhandel loopt terug.
Overigens is er nog steeds sprake van herstel en zijn lang niet alle cijfers negatief. De Europese inkoopmanagerindex staat bijvoorbeeld nog op 56,1: iets lager dan in juli en wat lager dan verwacht. Maar de stand boven 50 duidt nog steeds op expansie. In Europa tekenen zich twee snelheiden af met een groei in Nederland van 2,1 procent in het tweede kwartaal ten opzichte van een jaar ervoor. Nederland hobbelt daarmee achter Duitsland aan waar het economisch herstel juist verrast.
Dip of herstel
Is er nu sprake van een dubbele dip of van herstel? Op financiële markten zou volgens sommige commentaren sprake zijn van een crisisstemming. Alhoewel er de laatste weken een nerveuze stemming heerst, is de schade voor aandelenmarkten beperkt. Nederlandse aandelen staan per saldo een paar procent in de min tot nu toe dit jaar, de wereldindex staat per saldo (nog) wat procenten hoger dan aan het begin van het jaar, als we tenminste in euro’s meten. Een beheerste maar negatieve stemming is een goede typering.
De echte verrassing betreft de obligatiemarkten. Die liggen erbij alsof we een lange en diepe recessie tegemoet gaan. De rente kon toch nog lager, fors lager zelfs. De Nederlandse kapitaalmarktrente staat nu net onder de 2,5 procent, ongeveer een procentpunt lager dan aan het begin van het jaar. Dalende rente betekent positieve rendementen op obligaties, maar daarmee houden de voordelen zo ongeveer inmiddels wel mee op. Pensioenfondsen hebben er enorm veel last van. De spreads op bedrijfsobligaties blijft behoorlijk liggen, de vlucht naar veiligheid zorgt niet voor een negatieve stemming. Sec naar de kapitaalmarktrente kijkend, is het niet verwonderlijk dat er wordt gesproken over een rentebubble. Maar zolang autoriteiten economieën pamperen met veel en goedkoop geld en grote groepen beleggers geïnteresseerd zijn in extreme zekerheid, kan de rente in landen als Duitsland en Nederland op lage niveaus blijven.
Lage rente, lage groei, onzekere markten, te verwaarlozen spaarrentes, lage waarderingen van aandelen. Waar moet de belegger heen met zijn geld? Goud? Grondstoffen? Goed instapmoment? Een nieuw normaal? Wie het weet mag het zeggen. Maar wie durft, kijkt ook naar aandelenmarkten.